Авалли бызшәа

Ашаблон:Карточка/внизу

Романтәи абызшәеи аваллонтә бызшәеи ирылашәмырҩашьан

Ашаблон:Карточка/название

Уельс еиуеиԥшым аадминистратив-дгьылҵакырақәа рҿы авалли бызшәа здыруа рхыԥхьаӡара

Ахатәыхьӡ Cymraeg Атәылақәа Британиа ду,

                                       Аргентина

Арегионқәа Аргентина - Патагониа, Британиа ду -Уельс Аофициалтә  Британиа ду: Статус  Уельс Иҳәаақәызҵо аиҿкаара Уельс Абызшәатә хеилак (2012 шықәсанӡа)[1], Авали бызшәазы Акомиссар (2012 шықәса инаркны)

Ицәажәо рзеиԥш 700 000 инареиҳаны (2012) хыԥхьаӡара Уельс: 562,016 (2011 шықәсазы имҩаԥгаз аҭаҩра инақәыршәаны Уельс ауааԥсыра рҟынтә 19,0%) Астатус иуашәшәыроу

           Аихшара

Акатегориа Европа абызшәақәа Индоевропатәи аҭаацәара Акельттә махәҭа Бритттәи агәыԥ

Аҩыра Алаҭын Абызшәатә кодқәа

ИСО 639-1 cy ИСО 639-2 cym ИСО 639-3 cym WALS wel Atlas of the 425 World’s Languages in

Danger 

Ethnologue cym Linguasphere 50-ABA-a ABS ASCL 1103 ELCat 10429 IETF Cy Glottolog wels1247

Авикипедиа абри абызшәала

Аамҭа: 4 минуҭи 29 секунди.4:29 Ауельс бызшәа аҳәашьа аҿырԥштәы Авалли бызшәа, иара убас Уельстәи мамзаргьы Кимртәи абызшәа; ахатә хьӡы - Cymraeg (аҳәашьа: [kəmˈrɑːɨɡ]), мамзаргьы y Gymraeg (аҳәашьа: [ə ɡəmˈrɑːɨɡ]) – Уельс ишьақәгылаз англыз бызшәа авариант уельстәи англыз бызшәа иаҿырԥшны, уи Бритониктәи Clangnguel агәыԥ акельттә абызшәақәа бриттатәи ргәыԥ ахь иаҵанакуеит. Еиҳа ирылаҵәаны иҟоуп Британиа мраҭашәаратәи ахәҭаҿы - Уельс (авалл. Cymru), иара убас Чубут - Аргентина Патагониа арегион аҿы аваллицә-аиммигрантцәа рколониаҿы[5]. Иахьа еиҳа ирылаҵәоуп акельттә бызшәа.

Астатус

2011 шықәсазы имҩаԥгаз аҭаҩра инақәыршәаны, 583 000-ҩык, мамзаргьы ауааԥсыра рҟынтә 20%, авали бызшәала ицәажәоит (2001 шықәсазы 20,8% ракәын) [6]; убри аан ашәҟәынҵара иаанарԥшуеит Уельс инхо ауааԥсыра рҟынтә 25% Уельс анҭыҵ ишиз. Британиа ду егьырҭ ахәҭақәа рҿы авали бызшәала ицәажәо рхыԥхьаӡара ииашаны ишьақыргылаӡам, аха урҭ рхыԥхьаӡара ихадоу ақалақьқәа рҿи Англиа Уельси рҳәааҿи еиҳа ирацәоуп. Авали бызшәала аус зуа ателеканал S4C излаҳәо ала, 1993 шықәсазы Англиа уи заҳауаз ауаа 133 000 раҟара ыҟан; урҭ хыџьара ишаны рыхәҭак Лондон Ду инхон[7]. Уи адагьы, авали бызшәала ицәажәо нхоит Канадеи (3,160 Ethnologue[8] инақәыршәаны) Еиду Америка Аштатқәа рыҟны.

Авали бызшәала ицәажәо рыбжьара англыз бызшәа ззымдыруа маҷҩуп (Чубут акаршәраҿы инхо авалиицәа алаҳамҵозар, урҭ аҩбатәи бызшәас аиспан бызшәоуп ирымоу)[10]. АУбас ишыҟоугьы, аӡәырҩы есыҽнытәи аԥсҭазаараҿы англыз бызшәа аасҭа авали бызшәа рхы иадырхәалар еиӷьаршьоит. Ацәажәаҩ иалихуа абызшәа аҽаԥсахыр алшоит излацәажәо атема инамаданы (абызшәадырраҿы уи «акод-аиҭакра» ҳәа иашьҭоуп). Лассы-лассы акодқәа реилаԥсарагьы ҟалалоит (иаҳҳәап, зны-зынла ицәажәо ражәаҳәа англыз ажәақәа аларҵалоит).

Авали бызшәа бызшәа маҷны, англыз бызшәа ақәыӷәӷәо ишыҟоугьы, 20-тәи ашәышықәса аҩбатәи азбжазы уи иаиуа адгылара иазҳауа иалагеит Plaid Cymru, Cymdeithas yr Iaith (Welsh Language Society) («Авали бызшәа ауаажәларра») реиԥш иҟоу амилаҭтә политикатә еиҿкаарақәа шьҭыҵуа ианалага.

Актәи абызшәа аҳасабала, авали бызшәа еиҳа ирылҵәаны иҟоуп Уельс аҩадатәи амраҭашәаратәи ақыҭақәа рҿы – раԥхьа иргыланы, Гуинет, Денбишир, Аил-оф-Англси, Кармартеншир, Аҩадатәи Пембрукшир, Кередиџион, мраҭашәаратәи Гламорган ахәҭақәа рҿы - аха вали бызшәала ибзианы ицәажәо ауаа Уельс зегьы аҟны иуԥылар ауеит. Убри аан ақалақь дуқәа рҿы аладаҟа шамахамзар ахархәара амаӡам (Кардифф, Ниупорт, Бриџьенд; убасшәа иҟоуп Суонсигьы).

Авали бызшәа аԥсы ҭоуп; уи зықьҩыла ауаа рыԥсҭазаараҿы рхы иадырхәоит, насгьы Уельс зехьынџьара иҟоуп. (1993)[15], Уельстәи абызшәатә акти Уельстәи аиҳабыратә акти (1998) ишьақәнаргылеит авали бызшәеи англыз бызшәеи реиҟарара. Ауаажәларратә усбарҭақәа Авали бызшәазы апрограмма аздырхиароуп, анагӡарагьы алдыршароуп. Убри аҟнытә аҭыԥантәи ахеилакқәеи Уельстәи Амилаҭтә Еизареи авали бызшәа официалтә бызшәак аҳасбала рхы иадырхәоит, Уельстәи аофициалтә кьыԥхьтә материалқәеи акоммуникациақәеи вали бызшәала иҭрыжьуеит, (иаҳҳәап, ашкол аҟынтә аҭаацәа рахь ирышьҭуа ашәҟәқәа, абиблиотекатә информациа, аҭыԥантәи ахеилак адырраҭарақәа) Уельс амҩатә дыргақәа зегьы англыз бызшәеи авали бызшәеи рыла иарбазароуп, аҭыԥхьыӡқәагьы уахь иналаҵаны.

Британиа ду Аиҳабыра авали бызшәа инамаданы Арегионалтә бызшәақәеи амилаҭ маҷ рбызшәақәеи рзы Европатәи ахартиа шьақәдырӷәӷәеит.

Авали бызшәа ахәаԥшцәа рацәаҩны иаиуит 1982 шықәса абҵарамзазы апраим-таим авали бызшәала мацара адырраҭарақәа ҟазҵоз ателеканал S4C («Sianel Pedwar Cymru», «4-тәи аканал, Уельс»), анаԥҵаха ашьҭахь.

1981 шықәсазы Британиа ду Атәылауаҩразы Азакәан инақәыршәаны, англыз бызшәа мамзаргьы ашотланд бызшәа инаваргыланы авали бызшәала ацәажәара, атәылауаҩра аиуразы абызшәа адырра ашәага-зага ақәныҟәаразы ԥҟараны иҟалеит.

Адиалектқәа

Ҩ-бызшәак зҳәо амҩатә дырга Кардифф Иарбанзаалак аԥсабараҿы иҟоу абызшәақәа реиԥш авалли бызшәа адиалектқәа амоуп. Урҭ аҩыратә бызшәаҿы аасҭа ацәажәаратә бызшәаҿы еиҳа иубарҭоуп. Иманшәалоуп, еиҳа классла аихшаразы Уельс Аҩадатәии (Gogledd Cymru) Аладатәии (De Cymru) адиалектқәа рыла. Адиалекттә еиԥшымрақәа ыҟоуп ажәар аҟны, аҳәашьеи, аграмматикеи рыҟны, аха ара аиԥшымрақәа маҷуп. Адиалектқәа реиԥшымра ааҳарԥшыр ҳалшоит абас еиԥш иҟоу аафразала: «Ачаи уҭахызар?» Аҩадаҟа ари аҳәоу Dach chi isio panad? ҳәа иҟалоит, Аладаҟа ари азҵаара иҟоуп абас ишьақәгылоит: Dych chi’n moyn dishgled?. Ацәажәашьаҿы адиалекттә еиԥшымрақәа рҿырԥштәыс иааугар ҟалоит анбан S ирхәанчаны иахьырҳәо, иаагозар, mis "амза» Аҩадаҟа '[mɪs] еиԥш иоҳәоит, Аладаҟа - [mɪʃ] ҳәа. Ииашаҵәҟьаны, иахьатәи авалли бызшәа адиалектқәа рыбжьара иҟоу аиԥшымрақәа маҷуп, ацәажәаратә бызшәеи алитературатә бызшәеи рыбжьара иҟоу аиԥшымрақәа ирыҿырԥшны иугозар. Аҵыхәтәантәи еиҳа иформалтәуп, насгьы, Абиблиа злеиҭагоу авалли бызшәоуп (аха Beibl Cymraeg Newydd - "Иҿыцу аваллиә Библиа" - 1588 шықәсазы иҟаз атрадициатә Библиа аасҭа бызшәала еиҳа аформалла еиҵоуп). Азҵаара «Ачаи ужәырц уҭахызар?» алитературатә бызшәала ҟалашьа амам - аҳәараҿы, уи азҵаара абас ирҳәон, A oes arnoch eisiau cwpanaid o de? Алитературатә бызшәа иамоу аҷыдарақәа ацәажәаратә бызшәа иаҿырԥшны иугозар, уа еиҳа лассы-лассы иуԥылоит еиҭаҵуа аҟаҵарбатә формақәа, аамҭақәак рхархәараҿы рҽыԥсахрақәа (иаҳҳәап, ҳаамҭазтәи абызшәаҿы алитературатә имперфект акондиционалис аҵакы амоуп), ахьӡцынхәрақәа рхархәара еиҵахоит (урҭ ирҳәо аинформациа еиҳарак аҟаҵарбақәеи аԥынгылақәеи рыла иаадырԥшуеит) насгьы англыз бызшәала иаагоу ажәақәа валли бызшәала рыԥсахра атенденциа еиҳа ирацәаны иуԥылоит.

Аҭоурых

Астатиа хада: Авалли бызшәа аҭоурых

Абжьаратәи Уельстәи анапылаҩыра аҟынтәи адаҟьа "Гододин" апоема зну.

Уельстәи абызшәа аҭоурых 14 шәышықәса инареиҳаны иахыҵуеит, алингвистцәа иалыркаауеит абарҭ апериодқәа,), архаикатә ҳәа (VI-тәи ашәышықәса агәҭа инаркны VIII-тәи ашәышықәса агәҭаҟынӡа), ажәытәӡатәи валлитәи ҳәа (VIII-тәи ашәышықәса агәҭа инаркны XII-тәи алагамҭанӡа), абжьараваллитәи (XII-тәи ашәышықәса алагамҭа XIV анҵәамҭанӡа), иахьатәи авалли бызшәа аҩныҵҟа иҟоуп: заатәи аваллиитә (XV-тәи ашәышықәса алагамҭа инаркны XVI-тәи ашәышықәсанӡа) иахьатәи авалли бызшәа (XVI-тәи ашәышықәса анҵәамҭа инаркны). Британиа иԥшааз абритттә бызшәақәа раԥхьатәи абаҟақәа III-тәи ашәышықәса иаҵанакуеит - урҭ, ҷыдала, Батнтәи аурым аҩырақәа роуп, ара абриттә бызшәақәа рҟынтәи иаланагалаз ыҟоуп, еиҳарак ахьыӡқәа. Ҳара ҳҟынӡа иааиз ахыҵхырҭақәа авалли бызшәала иҩуп ҳәа ҳәа иԥхьаӡоу VI-тәи ашәышықәса иаҵанакуазар ауеит, насгьы уи аамҭазы иҟаз аҵарауаа шьоукы (иаҳҳәап, Џон Т. Кук) ихьшәоу азеиԥшбриттәи абызшәаоуп ҳәа ирыԥхьаӡоит. Ари абызшәа иазкны, шамахамзар, акгьы ҳаздырӡом. Анаҩстәи акрызҵазкәа аамҭа ҳәа ишьоуп, ажәытәӡатәи аваллитә ахьӡын (IX-тәи ашәышықәса инаркны XI-тәи ашәышықәсанӡа); уи акрал Хиуел Бзиа изакәанқәа рбызшәа акәын (аха ҳара ҳҟынӡа иааӡаз абжьаратәи уаваллитәии алаҭынтәии напылаҩырақәа мацара роуп), иара убас Уельси аладатәи Шотландиеи рпоезиаҟны (усҟан уи ауааԥсыра британцәан). Англосаксонтә колонизациа аҽарҭбаара абзоурала, Уельстәи акельтцәа Англиа аҩадатәи ахәҭаҿы иҟаз Кумбриан бызшәала ицәажәоз мраҭашәаратәи ахәҭаҿы иҟаз Корн бызшәала ицәажәоз акельтцәеи рбызшәақәа еиҟәыҭхахо иалагеит. Абжьараваллиитә (мамзаргьы Cymraeg Canol) XII-тәи ашәышықәса инаркны XIV-тәи ашәышықәсанӡа иҟаз авалли бызшәа ахьӡуп, уи аҟынтәи ҳара ҳҟынӡа иааӡаз аршаҳаҭгақәа еиҳа ирацәоуп, абызшәа заатәи аамҭақәа рзаасҭа. Ҳара ҳҟынӡа иааз. Ари Мабиноги заатәи анапылаҩырақәа зегьы ирбазшәоуп, аҭоурыхқәа еиҳа шырхыҵуагьы. Абжьараваллиитә бызшәа еилыркаауеит иахьа уи абызшәала ицәажәо, уадаҩрақәак рԥылозаргьы. Иахьатәи авалли бызшәа аҭоурых ҩ-периодкны иаҳшар ҳалшоит. Аԥхьатәи - ҳаамҭазтәи авалли бызшәа, (XIV-тәи ашәышықәса инаркны XVI-тәи ашәышықәса анҵәамҭанӡа иҟан). Ари аҳҭынра апоетцәа (Y Cywyddwyr) рбызшәакәын - ҷыдала, Давид ап Гвилим. Ихьшәоу аваллиҿыцтә 1588 азы Уильям Морган иеиҭеигаз Абиблиа акьыԥхьрала иалагоит. Акрал Џеимс I иверсиаҿы англыз бызшәала еиҭагоу еиԥш, Морган еиҭеигаз абиблиа абызшәа акыр иҭышәнартәалеит, насгьы иахьатәи абызшәа (еиҳарак аҩыратә, аофициалтә версиа) макьанагьы Морган ибызшәа еиԥш, аваллиҿыц аҟазшьақәа еиқәнархеит, аха, ҳәарада, уи аахыс ԥсахрақәак ҟалеит. Авалли бызшәа XIX-тәи ашәышықәсазы раԥхьаӡатәи ихаҭәаау аваллитә жәарқәа анҭыҵ ашьҭахь еиҳа аҿиара аиуит. Даниел Силван Еванс иеиԥш иҟоу раԥхьатәи аваллиитә лексикографцәа русумҭақәа рыбзоурала абызшәа еиҳа ииашаны анҵара алнаршеит, ҳаамҭазтәи ажәарқәа, иаҳҳәап, Geiriadur Prifysgol Cymru («Уельстәи Ауниверситет ажәар») арҭ ажәарқәа ирықәныҟәеит.

Аорфографиа

Иахьатәи аваллиитә орфографиа анҭышәынтәалаз ааигәоуп; ии аҿы XVII-тәи ашәышықәсазы Уильям Морган иеиҭиегаз Абиблиа ароль ду нанагӡеит. Авалли бызшәа заатәи аамҭақәа рзы аҩыра аҭышәынтәалара еиҳа еиҵан - ҷыдала, анбан к еиҳаны ахархәара аман, иахьатәи f аҭыԥан v ахархәара (насгьы, уи инақәыршәаны, ff аҭыԥан f).

Анбанқәа (ы) ЖӘАА Ахьӡ а [a] a b b]bi c[k]ecch[x]èchd[d]didd[ð]èdde[ɛ]ef[v]èfff[f]èffg[g]ègng[ŋ]èngh[h]aetsi[ɪ]il[l]èlll[ɬ]èllm[m]emn[n]èno[ɔ]op[p]piph[f]ffir[r]èrrh[r̥]rhis[s]èst[t]tith[θ]èthu[ɨ], [i]u bedolw[ʊ]ŵy[ɨ], [i], [ə]y [əː]

Анбан j ахархәара амоуп ииашаҵәҟьаны англыз бызшәа аҟынтәи иаагоу ажәақәа рҿы (jîns "jeans"), иара убасгьы библиатә хьыӡқәак рҿы: Уильям Морган иеиҭагара аамҭазы иҟан ахатәы уельстә традициа алаҭын бызшәала зегьы аиагара, аха Ареформациа ашьҭахь англыз бызшәеи ауельс бызшәеи аиҭагақәа англыз бызшәахьы рхы дырхо иалагеит. Убас, ҿырԥштәыс иаагозар, ахьӡ Иов еиҭагатәуп Иоб ҳәа, мамзаргьы - Иов ҳәа. Анбанқәа k (ce), v (fi), x (ecs), z (zèd) егьырҭ абызшәақәа рҟынтә иалалаз ажәақәа рҿы мацара ауп иахьыҟоу, еиҳарак атерминқәа рҿы, аха урҭ есымша рхы иадырхәом. Убас, ҿырԥштәыс иаагозар, Геириадур Термау («Атерминқәа ржәар») официалтә ҭыжьымҭаҿы аԥхьарба кило- аҩышьа кило-, уи иашьҭанеиуеит Ауниверситеттә жәар, аха цило- зегьы еицырдыруа вариантуп. Иҟоуп еиуеиԥшым ажәарқәа рҿгьы аиқәымшәарақәа: ҿырԥштәыс иаагозар, ГТ аҿы зеро "зеро", аха агеографиатә, афизикатә-математикатә, акомпиутертә терминқәа ржәарқәа рҿы уҳәа, серо. Абжьыҟа ахыхь иҟоу атрематә дырга ( ̈) иаанарԥшуеит уи хазы ишҳәоу, дифтонг ахәҭак аҳасабала акәымкәа, иаҳҳәап, copïo («ақәҭыхра») [ɔˈpiːɔ] ҳәа иҳәоуп, [ɔpjó] ҳәа акәымкәа. Абызшәатә ҷыдарақәа Афонологиеи аорфографиеи

[z] еицырзеиԥшым ажәақәа рҿы мацара ауп иахьыҟоу, ҩадатәи адиалектқәа рҿы [s][45] ҳәа ирҳәоит. Аҩадатәи адиалектқәа рҿы [h][46] ыҟаӡам; уи адагьы, ҩадатәи алитературатә лагамҭа chw- [xw] [w][47] иақәшәоит.

Ажәа аҵыхәан лассы-лассы абжьыҟақәа f, dd рылшәоит ( tref, tre "ақыҭа"; mynydd "шьха" насгьы i fyny "хыхь", ишыҟаҵәҟьо еиҭоугар - "шьхаҟа"иҟалоит)[48]. Жәа-жәала еиҭоугозар Аҩадатәи адиалектқәак рҿы [s] иццакны ацәажәараан абжьыҟақәа раԥхьа [ʃ] ҳәа ирҳәоит (иаҳҳәап, Nes i fynd adre ['néʃi 'vɨnd 'adre] "Сара аҩныҟа сцеит"). Абжьыҟақәа [аредакциа | акод аредакциа азутәуп] Уельстәи абызшәаҿы абжьыҟа кьаҿқәеи абжьыҟа ауқәеи еиқәшәаӡом, урҭ рыҟазаара мацара акәымкәа, рхаҭашьагьы еиԥшым, иаагоу аҿырԥштәы аҟынтәи ишаҳбо еиԥш. Ари аиқәымшәара семантикатәуп: (еиҿырԥш). [муːг] "алҩа" - [м'г] "аҵәца".

Уельстәи абжьыҟақәа рҿы еилкааны иубарҭоуп еиҵыхуи абжьыҟеи икьаҿуи реиԥшымзаара.

Абжьыҟақәа рсиа инақәыршәаны, уельстәи абызшәа адиалектқәа ҩ-гәыԥ дук рыла еихшоуп: ҩадатәии ладатәии (уахәаԥш адиалектқәа). Ихадоу аиԥшымрақәа руак: абжьқәа [ɨ(ː)] (аҩышьа u, y) еиԥш [iː], [ɪ] (аҩышьа i) рыбжьара аиқәшәара ма реиԥшымзаара. Аҩадаҟа, абарҭ абжьқәа зегьы [и] иақәшәоит. [ɪ]; убри аҟнытә, еиԥшымзаара ыҟам, иаҳҳәап, фу “иҟан” фи “сара”. Уельстәи абызшәагьы адифтонгқәа рыла ибеиоуп. Еиҳа инарҭбаау асистемақәа уԥылоит Аҩада; ҩадаҟа, еиԥшу адифтонгқәа рацәоуп. Адифтонгқәа зегьы ргәыԥ абас иҟоуп (ахыцқәа ирҭакуп - Аҩадатәи Уельс аҳәашьа): [аɨ] ([аɪ]), [аɪ], [аʊ], [əɪ], [əɨ] ([əɪ]), [аа], [аɨ] ([аɪ]), [ааӷ], [аа], [аа], [аа], [аа], [аа] ([аа]), [ ʊɪ], [ ɨʊ] ([ɪʊ])[53]. Авалли бызшәаҿы ақәыӷәӷәара ажәа аҵыхәтәантәи абжьыҟаҿы иҟоуп; еиҳарак ақәыӷәӷәара абри адырга ( ́) ала иарбоуп, иаҳҳәап, ffarwél (англыз бызшәала «бзиала шәаабеит» аҟынтә). Уельстәи абызшәаҿы ақәыӷәӷәара мчуп, аха ақәыӷәӷәара змоу абжьыҟаҿы ақәыӷәӷәарамч иунарбоит абжьыҟа маҷк амчлаҟәра. Аҭоурыхтә ҟазшьала, уи зыхҟьо ақәыӷәӷәара аҵыхәтәантәи абжьыҟаҿы иахьыҟоу ауп, насгьы абжьаратәи Уельстәи аамҭазы ауп уи аҽанаԥсахыз; уаанӡа ақәыӷәӷәара змаз абжьыҟа акәын (ҷыдала, ақәыӷәӷәара змоу абжьыҟақәа ажәеинраалаҿы рифмас рхы иадырхәоит; уахәаԥш kinhaned). Уельстәи абызшәаҿы англыз бызшәаҿы еиԥш даараӡа имаҷны иҟоуп ақәыӷәӷәара ӷәӷәа. [ə] ацәырҵрагьы абри апроцесс иадҳәалоуп. Аҵыхәтәантәи абжьыҟаҿы ақәыӷәӷәара еиҭакрада иахьыҟоу иахҟьаны, шьаҭак змоу ажәақәа рҿи, еиуеиԥшым аформақәа рҿи, рхы иадырхәо ажәак ақәыӷәӷәара еиҭасуеит, ажәақәа ухы ишаурхәо еиԥш ақәыӷәӷәара ииасыр алшоит ажәа аҵыхәтәахьы, иаҳҳәап: • Ысгриф - /ˈəsgriv/ “статиа” ма “есеи”; • Ысгрифен – /əsˈгривен/ “документ”; • Ысгрифениадау – /əсгривеˈнџьада/ “документқәа”; • Ысгрифенедиг – /əсгривеˈнедиг/ “иҩуп”; • Ысгрифенну – /əсгриˈвенɨ/ “аҩра”; • Ысгрифенидд – /əсгриˈвенɨð/ “амаӡаныҟәгаҩ”; • Ысгрифениддес – /əсгривеˈнəдес/ “амаӡаныҟәгаҩ”; • Ысгрифениддион – /əсгривеˈнəдџьон/ “амаӡаныҟәгаҩцәа”. Аҳәса рыкласс ажәа ацуҵар ysgrifennyddes ysgrifennydd аҩбатәи ажәа аҳәашьа (у) аԥсахуеит абжьыҟа (y) аҳәашьа аҵыхәтәантәи ажәа иадҳәалоуп азы.

Аморфологиа

Алагамҭатә цыбжьыҟақәа рмутациақәа

Аԥхьатәи ацыбжьыҟақәа рмутациа акельт бызшәақәа зегьы ирҟазшьарбагоу феноменуп. Ажәаҿы актәи ашьҭыбжь аграмматикатә контекст иахәаԥшны аҽаԥсахыр алшоит (иаҳҳәап, ахьӡ аамҭа аарԥшразы ахархәара амазар: dydd Llun "аҩаша", аха ddydd Llun "аҩаша") мамзаргьы иаԥхьанеиуа ажәа иахәаԥшны, иаҳҳәап, i "to", yn "in" и а "и". Уельстәи абызшәаҿы х-мутациак ыҟоуп: аԥшқа (ленициа), аназалтәи, аспиранттәи[57]. Арадикал Ленизиа Аназалтә мутациеи Аспирант амутациеи р б мх рф б ф м т д нх т д дд н ц нгх ж ∅* нг м е ll l rh r

• g азы амутациа ԥшқа иаанарԥшуеит раԥхьатәи ашьҭыбжь абыжьшәара. Иаҳҳәап, gardd "абаҳча" ҟалоит yr ardd "(абри) абаҳча". Иҭацәу аҭыԥ ҵакыс иамоуп ацыбжьыҟа амутациа амам ҳәа.

Иаҳҳәап, "ахаҳә" авалли бызшәала carreg ауп, насгьы "(абри) ахаҳә" (еилкаау артикл ацны) y garreg (амутациа ԥшқа); «схаҳә» ҳәа изышьҭоу fy ngharreg (аԥынҵатә амутациа) ауп, «лхаҳә» ҳәа изышьҭоу ei charreg (аспиранттә мутациа) ауп. Абарҭ аҿырԥштәқәа алитературатә бызшәа иаҷыдаҟазшьоуп; диалектқәак рҿы, амутациа ԥсыҽ хәыҷы-хәыҷла аназализациеи аспирантизациеи рҭыԥ ааннакылоит, урҭ рышьҭахь иҟоу апроцесс еиҳа имаҷны иахьеилкаахо азы. Ацәажәаратә бызшәаҿы аспиранттә мутациа С мацара ауп изызку, насгьы џьара-џьара зынӡа еилкаам ус изыҟоу (иҟоуп алафқәа, ҿыц иааз, иҟалаз ариашара иахҟьаны, абар аҿы акы анаҿарҵо “jin a thonic” шырҳәо). Иахьа диалектқәак рҿы анозалтә мутациа ҩ-позициак рҿы мацара ауп иахьыҟоу. Иҟоуп еилаԥсоу амутациагьы - абжьы змам аплозивқәа аспиранттә мутациа рыхьуеит, иаанхаз ацыбжьыҟақәа амутациа ԥшқа рықәшәоит. Амутациа ԥшқа ихадоу контекстқәа: • аҳәса рыкласс ахьыӡҟақәа азаҵә хыԥхьаӡараҿы артикль анаҩсан (ари амутациа ll, rh иаҵанакӡом); • аҟазшьарбақәа (ҭагылазаашьақәак рҿы ахьыӡҟақәа) аҳәса рыкласс азаҵә хыԥхьаӡара анаҩс; • аҟаҵарба афиниттә формақәа змоу (хаҭарада); • аԥынгылақәеи аидҳәалагақәеи рышьҭахь иарбанзаалак ажәа, иара убасгьы ашьақәырӷәӷәаратә хәҭаҷқәа mi, fe (аҵыхәтәантәи ааныжьны амутациа еиқәырханы); • аҟазшьарбақәа рышьҭахь инеиуа ахьыӡҟақәа зегьы (аишьҭагылатә хыԥхьаӡарақәагьы уахь иналаҵаны), иара убасгьы аԥхьаӡарахьӡқәак рышьҭахь иҟоугьы • адхаларатә хьыӡцынхәрақәа рышьҭахь ды “уара”, еи “иара”; • ахәҭаҷ yn ашьҭахь иҟоу ахьыӡҟақәа (азҳәа ахьыӡҳәа аԥхьа иргылатәуп); ын ашьҭахьтәи аҟазшьарбақәагьы (ари аконструкциа аҟазшьарба аҵакы амоуп). Анозалтә мутациазы ихадоу аконтекстқәа[60]: • аԥынгыла yn “in” ашьҭахь; • адхаларатә хьыӡцынхәра fy «сара» ашьҭахь; • ԥхьаӡарахьыӡқәак рышьҭахь. Аспиранттә мутациазы ашьаҭатә контекстқәа[60]: • аидҳәалага «и» ашьҭахь; • адхаларатә хьыӡцынхәра ашьҭахь ei “her”; • аԥхьаӡарахьӡы ашьҭахь литатив три "хԥа". Еилаԥсоу амутациа аконтекст хада амапкратә ни ашьҭахь (амутациа еиқәырханы иҭыҵтәуп).

Ахәҭаҷ

Авалли бызшәа иамоуп иалкаау артикл. Уи иалнакаауа ажәа иашьҭанеиуеит, иамоуп у, ыр, р аформақәа. Уи ҟауҵар улшоит абри аԥҟара инақәыршәаны[63]: • аԥхьатәи ажәа абжьыҟала инҵәозар, анаҩстәи ажәа алагамҭа иамыхәаԥшӡакәа, ахархәара аиуеит артикл 'r, иаҳҳәап, Mae’r gath tu allan “Ацгәы адәахьы иҟоуп”; • даҽа ҭагылазаашьақәак рҿы ажәа бжьыҟала иалагозар, артикл yr ахархәара аиуеит, иаҳҳәап, yr ardd; • анаҩстәи ажәа цыбжьыҟала иалагазар, артикл y ахархәара аиуеит, иаҳҳәап, y bachgen. Артикль амутациа ахьуеит аҳәса рыкласс азаҵә хыԥхьаӡараҿы иаҳҳәап, tywysoges “(иҟоуп) аҳкәажә”, аха y dywysoges “(абри) аҳкәажә”.

Ахьыӡҟақәа

Егьырҭ индоевропатәи абызшәақәа реиҳарак рҿеиԥш, авалли бызшәаҿы ахьыӡҟақәа зегьы грамматикатә ҟазшьак рымоуп; уи ахацәа ма аҳәса рыкласс иаҵанакуеит. Аҭагылазаашьақәа зегьы рҿы ахьыӡҟа акласс аҵакы ианадҳәалоу ада (иаҳҳәап, мам “ан” аҳәса рыкласс), акласс ашьақәыргыларазы аԥҟарақәа ыҟаӡам, ахьыӡҟа акласс иацны игәынкылатәуп . Авалли бызшәаҿы аграмматикатә рацәара ашьақәгыларазы ҩ-мҩак ыҟоуп. Хаҭала ахьыӡҟа арацәа хыԥхьаӡара шьақәгылоит азаҵә хыԥхьаӡара аҟнытә. Ахьыӡҟақәа арацәатә хыԥхьаӡараҿы ишьақәгыларазы имариоу аԥҟарақәа ыҟам; уи еиуеиԥшым амҩақәа рыла ишьақәгылоуп. Иҟоуп ахьыӡҟақәа арацәатә хыԥхьаӡараҿы ианышьақәгылоу анҵәамҭа ацҵарала (еиҳарак -ау), иаҳҳәап, тад "аб" - тадау. Егьырҭ абжьыҟа рыԥсахуеит, иаҳҳәап, бачген "аҷкәын" - бечгын. Даҽа шьоукы урҭ аҩ-методк еицҵаны рхы иадырхәоит, ҿырԥштәыс иаагозар, chwaer "sister" - chwiorydd[66]. Егьырҭ ахьыӡҟақәа рзы, аԥхьатәи аформа арацәа хыԥхьаӡара аформоуп (уахәаԥш аԥхьатәи аформа). Ари асистема ала еиҭасуа ахьыӡҟақәа арацәа хыԥхьаӡара аҟынтәи азаҵә хыԥхьаӡара шьақәдыргылоит асуффикс -ын (ацҵарала) ма -ен (аҳәса рыкласс азы) ацҵарала, иаҳҳәап, plant "хәыҷқәа" насгьы plentyn "хәыҷы", мамзаргьы coed "абна" насгьы coeden "ҵла". Ажәарқәа рҿы зны-зынла арацәа хыԥхьаӡара абри аҭагылазаашьа заҵәык аҿоуп ахьуԥыло.

Аҟазшьарбақәа

Ишаԥу еиԥш, Уельстәи аҟазшьарбақәа ахьыӡҟа амодификатор иашьҭанеиуеит, аха џьоукы (hen "old", pob "every", holl "all, all" реиԥш иҟоу) урҭ аԥхьа идыргылоит (еиҳа аформалтә бызшәаҿы ма апоезиаҿы, иарбанзаалак аҟазшьарба аԥхьа иргылатәуп; еиуеиԥшым аҟазшьарбақәа рыхкқәа ирызхьамԥшӡакәа, анаҩстәи ахьыӡҟақәа рҿы амутациа маҷк рнаҭоит). Еиҳараӡак аҟазшьарбақәа рҽырыԥсахуам, аха ахацәеи аҳәсеи рыкласс, азаҵә хыԥхьаӡараҿы урҭ еилазмырҩашьо аформақәа акык-ҩбак еиқәхазаргьы. h/м ҳ, бырр (ахаҵа), берр (аԥҳәыс) “кьаҿ” еиԥш. Ахьыӡҟақәа азаҵә хыԥхьаӡараҿы аҳәса рыкласс аҟазшьарбақәа уахь иналаҵаны, амутациа ԥсыҽ рымоуп.

Аиҿырԥшра аҩаӡарақәа рышьақәгылара аметод уиаҟара еиҿкаам. Еиҳарак имариоу еилоу аҟазшьарбақәа анҵәамҭақәа -ач роуеит, насгьы -а (-аф) аиҿырԥшразы иаагазар, ажәа ашьаҭа аҵыхәтәантәи ацыбжьыҟа ацны, абжьыҟа ӷәӷәазар, иардагәоит: иаҳҳәап, банног "еиҳа иҳаракӡоу ", баннокач "иҳараку" ", баннока(е) "иреиҳау" (иара убасгьы диведд "иҵыхәтәантәи" - диветхаф "иҵыхәтәантәиӡо"). Аҟазшьарба анҵәамҭаҿы “ашьҭабжь + асонант” акомбинациала, ашьҭабжь ардагәоит: gwydn “ӷәӷәоуп” - gwytnach “еиҳа иӷәӷәаӡоу”. Ари аметод рхы иадырхәоит еилоу аҟазшьарбақәа рҿгьы, иаҳҳәап, арддерчог “ԥшӡа” - арддерчокаф. Ҩ-бжьыҟак ма еиҳаны измоу аҟазшьарбақәа рҿы еиҳарак рхы иадырхәоит ажәақәа mwy “еиҳа” насгьы mwya(f) “еиҳа”, иаҳҳәап, teimladwy “чувствительный”, mwy teimladwy “более чувствительный”, mwya(f) teimladwy “самый чувствительный” (аналитикатә метод ҳәа иашьҭоуп). Анаҩстәи атаблицаҿы иаагоуп адхаларатә хьыӡцынхәрақәа рыхҳәаа (Уельстәи аграмматикатә традициаҿы аҟазшьарбақәа ҳәа иахәаԥшуеит):

 Аиҟәшара ҳ. ар. ҳ.

Актәи ахаҿы fy (+аԥынҵатә мутациа) еин 2-тәи ахаҿы ды (+амутациа ԥшқа) еих Ахԥатәи ахаҿы Ахацәа р. еи (+амутациа ԥшқа) еу

 Аҳәса р. аи (+аспиранттә мутациа)

Ахацәеи аҳәсеи рыкласс ахьыӡцынхәрақәа ei ирыԥхьоит [iː][72]. Аҳәса рыкласс ахьыӡцынхәра еи (зны-зынла ахьыӡцынхәрақәа еу, еин) абри ажәа абжьыҟала иалагазар h- ацҵара аанарԥшуеит: ei harglwydd “her master” [73]. «лара лаҳ» Адхаларатә хьыӡцынхәрақәа рхы иадырхәоит ахықәкытә хьыӡцынхәрақәа раҳасабалагьы. Уельстәи ажәаҳәаҿы "Сара Родри дызбоит" иақәшәоит Dw i'n gweld Rhodri ("Сара Родри иблақәа рҿы сыҟоуп"), аха "Сара дызбоит" Dw i'n ei weld fe - литералтәи: "Сара иара иблақәа рҿы сыҟоуп"; “Сара субоит” Дв и’н ды велд ди (“Сара уԥхыӡ аҿы сыҟоуп”) уҳәа убас иҵегьы[72]. Аҩыратә бызшәаҿы адхаларатә ҟазшьарбақәа, зҭаху рхархәара даара имаҷуп, ахьыӡцынхәра иашьҭанеиуазар иаҳҳәап, y car mau “сымашьына”, y llyfr eiddoch “ушәҟәы”.[74] Адхаларатә хьыӡцынхәрақәа иалыркаауа ахьӡ аԥхьа игылоуп, урҭ ирышьҭанеиуеит ахатәы хьыӡцынхәра иашьашәалоу аформа, ҿырԥштәыс иаагозар, fy mara i “сыча”, dy fara di “уча”, ei fara fe “ича” [73]. Ахьыӡцынхәрақәа раҳасабала (y)ma “абра” насгьы (y)na “абра” (даара лассы-лассы cw “хара уаҟа”) иахьатәи уельс бызшәаҿы ацынгылақәа рхы иадырхәоит. Урҭ иалыркаауа ажәа ашьҭахь идыргылоит, уигьы артикль алҵуеит, ҿырԥштәыс иаагозар, y llyfr "ашәҟәы (иалкаау)", y llyfr 'ma "абри ашәҟәы", y llyfr 'na "уи ашәҟәы". Алитературатә бызшәаҿы иҟоуп ииашоу арбагатә хьыӡцынхәрақәа hwn/hon/hyn “абри/уи/арҭ”, hwnnw/honno/hynny “уи/уи/урҭ”. Урҭгьы артикуль рҭахуп[75].

Ахьыӡцынхәрақәа

Уельстәи абызшәаҿы иҟоуп абарҭ ахатәы хьыӡцынхәрақәа: Азаҵә хыԥхьаӡара. Арацәа хыԥхьаӡара. Актәи ахаҿы (ф)и ни Аҩбатәи ахаҿы ти, ди чи Ахԥатәи ахаҿы Ахацәа рыкласс е(ф) (ҩадаҟа), (ф)о (ладаҟа) nhw [nu]

 Аҳәса рыкласс hi

Аҟаҵарбақәа [аредакциа | акод аредакциа азутәуп] Аҟаҵарбатә система аграмматикатә ган ауп, аформалтә литературатә бызшәеи ацәажәаратә бызшәеи еиԥшӡам, аҩыратә бызшәа еиҳа имаҷны астандарттә регистрқәа ирҿурԥшуазар. Авалли бызшәаҿы, аграмматикатә аамҭақәа реиҳарак ацхыраагӡатә ҟаҵарба рхы иадырхәоит, еиҳарак bod "to be". Уи акониугациа ҵаҟа ҳалацәажәоит.

аҟаҵарбатә формақәа шьақәгылоуп ацхыраагӡатә ҟаҵарба bod ахархәарала: уажәтәи аамҭа, ииасыз аамҭа, futurum, аҭагылазаашьатә гәалаҟазаара. Урҭ зегьы еиԥшны ишьақәгылоуп: аҟаҵарба бод (субъект) иақәшәо ​​аформа, ацҵаратә элемент ын (абжьыҟақәа рышьҭахь н формала) аҟаҵарба ахьӡгьы. Убас ала, «Игәы иаанагоит» ҳәа еиҭагоуп Mae e’n meddwl; “Иара дхәыцуеит” - Быдд е’н меддвл.

Убри аан, еилоу аамҭатә формақәа зегьы рҿы иҟоуп иҷыдоу инаӡоу аформақәа, урҭ шьақәгылоит ын ԥсахны уеди ала. Аперфект аарԥшуп аҟаҵарба бод уажәтәи аамҭатә формақәа рыла, ииасыз аамҭа хара - инаӡам аформақәа рыла, иҟалараны иҟоу аамҭатә формақәа рыла, насгьы асубъективтә перфект - асубъективтә гәалаҟазаара аформақәа рхархәарала. Иаҳҳәап, «игәы иаанагеит» - мае е уеди меддвл. Убри аамҭазы, даҽа спецификатә формақәа рхы иадырхәар рылшоит yn, wedi рҭыԥан, иаҳҳәап, аҟазшьарба newydd (ишьҭанеиуа аҟаҵарбатә хьыӡцынхәра ацҵаны) аҵакы “ҿыц” (Maen nhw newydd gyrraedd - “Урҭ уажәоуп ианааи”) ​​мамзаргьы аԥынгыла ам агәазыҳәара аарԥшразы. Анегативтә ҟазшьа аарԥшразы, анормалтә негативтә конструкциа + wedi ахархәара алшоит (Dydyn nhw ddim wedi cyrraedd “Урҭ макьана имааиц”), мамзаргьы иҟалап аԥынгыла heb “without” (аҟаҵарба ахьыӡцынхәра амутациа ԥшқа аманы) (Дв и хеб фвита “Сара макьана акрысымфаӡацт”). Уельс ацәажәаратә бызшәаҿы еиқәхоит ииасхьоу, иҟалараны иҟоу аамҭақәа (аҩыратә бызшәа уажәтәи аамҭа иақәшәо) архьыԥшратә аркьынаа аформала, уи абраҟа иаагоуп аҟаҵарба talu "ашәара" аҿырԥштәаҿы.

 Азаҵә. хаԥхь. Арацәа хаԥхь.

Азаҵә. хыԥхь. Арацәа. хыԥхь. Ииасхьоу аамҭа 1-тәи ахаҿы Tales Talon 2-тәи ахаҿы Talest Taloch 3- тәи ахаҿы Talodd Talon Иҟалаша аамҭа 1- тәи ахаҿы tala(f) Talwn 2- тәи ахаҿы Tali Talwch 3- тәи ахаҿы Talith Talan Архьырԥшратә ркьынаа 1- тәи ахаҿы Talwn Talen 2- тәи ахаҿы Talet Talech 3- тәи ахаҿы Talai Talen

• Ииасыз аамҭа аформақәа ирызку азгәаҭақәа. • Аформақәа 1-тәи, 2-тәи ахаҿы. ҳ. ҳәа иҩтәуп талаис, талаист ҳәа (ҵаҟа иаагоу алитературатә формақәа ирҿырԥшны), аха рыԥхьашьа еиԥшуп. • Авалли ҩызшәа ахәҭақәак рҿы арацәаратә формақәеи рыбжьара. h. -s- ҭагалатәуп. • Аҩадатәи Уельс талодд аҭыԥан талвс уаҳауеит. • Иҟалараны иҟоу аамҭа аформақәа ирызку азгәаҭақәа. • di ахархәара аиуеит ти аҭыԥан, даҽакала иуҳәозар, тали ди, тали ти акәымкәа. • Аҩадатәи Уельс ахәҭақәак рҿы аталиф ахархәара ҟалоит, аталиф еиԥш иҟоу аформақәа рҭыԥан. • Асубъективтә формақәа рзы азгәаҭа: o -s- ҭагалатәуп ашьаҭеи аҵыхәтәеи рыбжьара. Ииасхьоу аамҭаҿы азҵааратә форма шьақәгылоит аҟаҵарба амутациа маҷ ахархәарала, аха еиҳа-еиҳа уи ашьақәырӷәӷәаратә ҳәоуқәа рҿгьы ахархәара аиуеит. Амапкратә формақәа шьақәгылоит ахьыӡцынхәра ашьҭахь ажәа ддим ахархәарала, насгьы иахьынӡалшо аҟаҵарбаҿы аспиранттә мутациа, даҽакала иуҳәозар имаҷу амутациа ала. Аха араҟагьы амутациа ԥшқа аҭыԥ ааннакылоит (иаҳҳәап, thales i ddim аҭыԥан dales i ddim). Аобиект еилкаазар (артикл ма адхаларатә хьыӡцынхәра амазар, ахьыӡцынхәра ма хатәыхьӡла иаарԥшызар), уи аԥхьа аԥхьагыла о «аҟынтә» ахархәара амазароуп. Ацәажәаратә бызшәаҿы ddim o еиҵахоит mo ҳәа, уи аԥынгыла o акониугациа ааннакылоит: Weles i mohono (fo) - “Сара уи дызбаӡомызт,” еиҿырԥшын. охоно (фо) «иара иҟынтә»[89]. Иҟоуп иара убас ииасхьоуи иҟалараны иҟоуи аамҭақәа рзы еилоу аконструкциақәа архьыԥшратә аркьынааҿы. Урҭ шьақәгылоуп аҟаҵарба gwneud “do” (ҵаҟа акониугациа аҿырԥштәы азы иаҳәа) аамҭатә форма ахархәарала, аҟаҵарбатә хьӡы иацҵаны: Mi wnes i ei weld “I saw him”[90]. Ииасхьоу аамҭа шьақәгылар алшоит аҟаҵарба ддару “ҟалара, ацәырҵра” алагьы, уи аформа аԥсахӡом: Ддару фо ддод “Иара дааит”; Ддару fi weld y ffilm 'ma "Сара абри афильм збеит" (аҵыхәтәантәи аконструкциа зегь раԥхьаӡа иргыланы Аҩадатәи Уельс иаҷыдаҟазшьоуп).

Ииашам аҟаҵарбақәа

Аҟаҵарба bod “to be” егьырҭ ирылукаауеит лассы-ласс хаҿыла аиҭамҵрала.

 Ишьақәырӷәӷәам. (Сара...) Азҵааратә. (Сара?..) Амапкратә. (Сара мап…)
 Азаҵә хыԥхьаӡара. Арацәа хыԥхьаӡара.

Уажәтәи аамҭа Актәи ахаҿы dw dyn ydw? ыдын? dw dyn Ашьақәырӷәӷә. (Сара…) Азҵааратә. (Сара?..) Амапкратә. (Сара сакәӡам…) Азаҵә. хыԥ. Арацәа. хыԥ. Азаҵә. хыԥ. Арацәа. хыԥ. Азаҵә. хыԥ. Арацәа. хыԥ. Ҳазҭагылоу аамҭа 1- тәи ахаҿы dw dyn ydw? ydyn? dw dyn 2- тәи ахаҿы (r)wyt dych wyt? ydych? dwyt dych 3- тәи ахаҿы mae maen ydy? ydyn? dydy dydyn Ииасхьоу аамҭа 1- тәи ахаҿы bues buon fues? fuon? fues fuon 2- тәи ахаҿ buest buoch fuest? fuoch? fuest fuoch 3- тәи ахаҿ buodd buon fuodd? fuon? fuodd fuon Аимперфект 1- тәи ахаҿ roeddwn roedden oeddwn? oedden? doeddwn doedden 2- тәи ахаҿ roeddet roeddech oeddet? oeddech? doeddet doeddech 3- тәи ахаҿ roedd roeddyn oedd? oeddyn? doedd doeddyn Иҟалаша аамҭа 1- тәи ахаҿ bydda byddwn fydda? fyddwn? fydda fyddwn 2- тәи ахаҿ byddi byddwch fyddi? fyddwch? fyddi fyddwch 3- тәи ахаҿ bydd byddan fydd? fyddan? fydd fyddan

Аҟаҵарба бод ҩ-шьаҭак рҟынтәи аҭагылазаашьа шьақәнаргылоит:

Ашьақәрыӷә. Амапкратә. Азҵааратә. Азаҵә. хыԥ. Арацәа. хыԥ. Азаҵә. хыԥ. Арацәа. хыԥ. Азаҵә. хыԥ. Арацәа. хыԥ. bydd— 1- тәи ахаҿы byddwn bydden Fyddwn fydden fyddwn? fydden? 2- тәи ахаҿы byddet byddech Fyddet fyddech fyddet? fyddech? 3- тәи ахаҿы byddai bydden Fyddai Fydden fyddai? fydden? bas— 1- тәи ахаҿы baswn basen Faswn fasen faswn? fasen? 2- тәи ахаҿы baset basech Faset fasech faset? fasech? 3- тәи ахаҿы basai basen fasai fasen fasai? fasen?

• ддим («мап») аҟаҵарба бод «аҟазаара» амапкратә формақәа рҿы ацынхәра ашьҭахь иацҵоуп. • Ари аҟаҵарба аформақәа адиалектқәа рыбжьара акыр еиԥшыӡам. • Инаӡам ацәажәаратә формақәа: о’н и, о’т ти, оедд е/хи, о’н ни, о’ч чи, о’н нҳв. Урҭ рхы иадырхәоит ашьақәырӷәӷәаратә, азҵааратә, мапкратә конструкциақәа рҿы. • Ҿырҳәалатәи ацәажәараҿы иҟалараны иҟоу аамҭеи асубъективтә гәалаҟазаареи рформақәа лассы-лассы маҷк рҽырыԥсахуеит. • Уельстәи абызшәаҿы иџьашьахәуп «ааи» ҳәа ажәа «мап» ҳәа ажәақәеи хазы иахьыҟам. Уи аҭыԥан ахархәара роуеит аҟаҵарба bod[93] аформақәа, аҿырԥштәы: Ydych chi’n hoffi coffi? (“Акаҳуа бзиа ижәбома?” = “Акаҳуа бзиа избоит?”), аҭак ҟалҵоит Ydw (“Сара соуп” = “Иаҳҳәап”) мамзаргьы Nac ydw (“Сара сыҟам” = “Мап”) . Ииашам аҟаҵарбақәа mynd "ацара", gwneud "аҟаҵара", cael "агара", dod "аара" еиԥшуп[94].

Алитературатә бызшәаҿы аидҳәалага

Алитературтә бызшәаҿы аҟаҵарба аналитикатә формақәа акырӡа имаҷны иуԥылоит. Аҭыӡҩыраҿи аформалтә бызшәаҿи иуԥылоит еиқәшәоу аҟаҵарбақәа рҵыхәтәақәа. Урҭ зегьы аҟаҵарба афиниттә шьаҭа иадҳәалоуп, уи еснагь ажәартә формаҿы иаагоу аҟаҵарбатә хьыӡҟа иақәшәом. Аҩаша. sefyll "аанхаразы", аха ашьаҭа saf-.

Арлахәыратә ркьынаа Акониуктив Адҵаратә аркьынаа Ҳазҭгылоу аамҭа Ииасхьоу аамҭа Аимперфект Пллиусквамперфект Ииашоу Ииашам Азаҵә. хыԥхь. 1 ах. -af -ais* -um -wn -as-wn -wyf -wyf 2 ах. -i* -aist* -ost -et (-it) -as-it -ych* -∅, -a 3 ах. -∅, -a перегласовка -iff -odd -∅ -ai -as-ai -o -ed Арацә. хыԥхь. 1 ах. -wn -as-om -om -em -as-em -om -wn 2 ах. -wch* -as-och -och -ech -as-ech -och -wch 3 ах. -ant -as-ant -ant -ent -as-ent -ont -ent Аимперсонал -ir* -wyd -id* -as-id -es-id* -er -er

Атаблицазы азгәаҭақәа.

• -it -et аҭыԥан 2 л. Акқәа инаӡам ахәҭак еиҳа иархаикатәу формауп. • Иаҳхысыз аамҭазы ииашам акониугациа иахҟьаны, еиҳарак аҟаҵарба бод «аҟазаара» ҳәа изышьҭоуи аҩбатәи ахәҭак аҳасабала иаҵанакуа аҟаҵарбақәа аԥсахуеит: gwybod «адырра», аднабод «адырра», уҳәа убас иҵегьы. • Аформа 3 л. Акқәа уажәтәи аамҭа аревокал змоу еиуеиԥшым абжьыҟақәа рыԥсахрақәа ахьыҟоу ашьаҭа цқьа аҟынтәи ишьақәгылоуп, еиҳарак аҵыхәтәантәи абжьыҟаҿы: o a → ai: sefyll “аанхара”, ашьаҭа – саф-, уажәтәи. vr. 3 л. Акқәа h. - саиф; o а → еи: галв “ааԥхьара”, ашьаҭа – галв-, уажәтәи. vr. 3 л. Акқәа h. - геилв; o a → y: бвита “ис”, база - бвита-, уажәтәи. vr. 3 л. Акқәа ҳ. - бвити; o e → y: атеб “аҭак аҟаҵара”, ашьаҭа – атеб-, уажәтәи. vr. 3 л. Акқәа h. - етыб; o o → y: агор “аартра”, ашьаҭа - агор-, уажәтәи. vr. 3 л. Акқәа ҳ. - егир; o ae → y: чварае “ахәмарра”, ашьаҭа – чварае-, уажәтәи. vr. 3л. Акқәа ҳ. - ачвери; o aw → y: gwrando “азыӡырҩра”, ашьаҭа – gwrandaw-, уажәтәи. vr. 3л. Аединицақәа h. - гвренди. • Аҵыхәтәа -а 3 л. Акқәа Уажәтәи аамҭа ахәҭак еиҳарак иаднакылоит аденоминациақәа рҿы t аҟны una parháu - “ацҵара” (урҭ еилкаахоит аҟаҵарбатә хьӡы аҵыхәтәантәи абжьыҟаҿы иҟоу акцент ала). • * ҳәа иарбоу анҵәамҭақәа раԥхьа аҵыхәтәантәи абжьыҟа а → е ииаргоит. Ацынгылақәа

Уельс бызшәаҿы аԥынгылақәа жәпакы лассы-лассы рформа рыԥсахуеит, ахьыӡцынхәра ианышьақәнаргылоу. Урҭ ирышьҭоуп афлексивтә хьыӡцынхәрақәа, мамзаргьы еидҳәалоу азҳәақәа ҳәа. Урҭ реиҳарак, дан "ҵаҟа" еиԥш, шьаҭанкылатәи ԥҟарак иқәныҟәоит[98]:
 Азаҵә хаԥхь. Арацә. хыԥхь.

Актәи ахаҿы дана и данон ни 2-тәи ахаҿы данат ти даноч чы Ахԥатәи ахаҿы Ахацәа рыкласс дано фе/фо данин нҳу

 Аҳәса рыкласс Дани салам

Иҟоуп адиалекттә еиҭакрагьы, еиҳарак актәии аҩбатәии ахаҿы азаҵә хыԥхьаӡарала. Иҟоу ахаԥхьаӡарақәа рҿы. Ҭыԥқәак рҿы дано и, данот ти ма данач чи уаҳауеит[99]. Аԥынгылақәа реиҳарак иԥсыҽу амутациа рнаҭоит, еиҿҳарԥшыр. аха, gyda "с" (аспиранттә мутациа), yn "in" (назалтә мутациа), rhag "ԥхьа" (мутациа ада)[100]. Ажәар

Уельстәи ажәарқәа реиҳарак оригиналтәуп, насгьы еицырзеиԥшу Келтиктәи абызшәахь ишьҭрақәлоит. Аха аурым ампыҵахалаҩцәеи Британиатәи ароманизациеи рныррала иахылҿиааз алаҭын-британиатәи ҩ-бызшәак рыларҵәара иахҟьаны, алаҭын ажәақәа рацәаны авалли бызшәахь иалаеит. Уахь иаҵанакуеит абжьааԥнытәи ажәарқәа рҟынтә ажәақәагьы, иаҳҳәап, циллел «аџьма» (латын бызшәала cultellus); порт "ашә" (порта); pysg "аԥсыӡ" (аԥсыӡ); llong "ӷба" ((навис) лонга). Уи адагьы, абжьаратәи аамҭақәа рзы алаҭын бызшәа аҭыԥ ду ааннакылон аихырхәаратә бызшәа аҳасабала, уи даҽа ԥсахрақәак ирыдҳәалоуп (еиқәырԥшны pechod “sin” (peccatum))[102]. Абжьаратәи ашәышықәсақәа раан афранцыз бызшәеи аскандинав бызшәеи ажәақәагьы авалли бызшәа иалалеит. Ихадараз ароль нанагӡеит англыз бызшәа авалли абызшәазы, уи анырра ду анаҭеит. Нормантәи ампыҵахалара ҟалаанӡагь, ажәытә англыз бызшәа аҟынтә авалли бызшәа иаланагалоит ажәақәа, иаҳҳәап, bews "chapel" (OE bedhus "house of prayer") [104]. XIX-тәи ашәышықәса аламҭалазы ҩ-бызшәак рылацәажәара рацәак иҟамызт, насгьы абызшәа иалалаз ажәақәа маҷны еиҳа хархәара рыман, ацәажәаратә регистрқәа еиҳа ирзааигәаз, алитературатә нормақәа рҟынтәи аасҭа, еиҿҳарԥшып: tatws “акартош” (литературатә акартошь, адиалекттә татерқәа). 20-тәи ашәышықәсазы англыз бызшәа ахархәара еиҳа аҽарҭбааит, уи аҟынтә ажәақәа еиуеиԥшым асферақәа зегьы рҟынтәи иаагоуп (еиҳарак ацәажәараҿы) (еиҿҳарԥшып garej “garage”, tîm “team”, уҳәа убас иҵегьы). Аха 1970-тәи ашықәсқәа рынҵәамҭа инаркны иахьынӡалшаз ала авалли бызшәаҟынтә ажәақәа рхархәара иалагеит. Авалли бызшәа аҟынтәи даҽа бызшәақәак рахь иаланагалаз ажәақәа маҷуп. Абжьаратәи ашәышықәсақәа раан абриттә лаҭын бызшәа ажәытә ирландтә бызшәа ашьақәгылараҿы ароль ду нанагӡеит, уи абритонтә жәақәа маҷымкәа иаланагалеит. Уельстәи англыз бызшәа адиалектқәа рҿы иҟоуп Уельстәи ажәақәа. Уи адагьы, англыз бызшәахь иалалеит Уельстәи абызшәа аҟынтә ажәақәак, уи ҳбоит англыз бызшәа адиалектқәа рҿы, иаҳҳәап, crwth “mole”; естедфод “естедфод, акультуратә фестиваль”.

Асинтаксис

Имариоу аҳәоу

Авалли бызшәаҿы ацәажәаратә бызшәа иаабац аструктура ауп VSO[110] (“ииашоу аишьҭагылашьа” аваллиитә грамматикатә традициаҿы): Eisteddodd y gweithwyr yno a gorffwysasant yna (“Усҟан аусуҩцәа тәаны уа рыԥсы ршьеит”); Ари аиҿартәышьа жәаҳәахәҭак ала еиҿкаауп, ажәаҳәақәа: Aethom (“Ҳара ҳцеит”) - мамзаргьы апрономиналтә субиект ааныжьны: Gwelaist blismon (“(Уара) аполицаи дубама”)[111]. Аҟаҵарба актәи аҭыԥ аҿы иахьыҟам иарбан ҳәоузаалакгьы ииашоу аҳәоу ҳәа иашьҭоуп. Актәи аҭыԥ ааннамкылозар аҟаҵарба, усҟан иаагоу ажәаҳәа ахәҭа акценттә конструкциаҿы иҟоуп: • Y мерчед а гаиф финд гынтаф. («Аҳәса (ахацәа ракәымкәа) раԥхьа игылоит»); • Аи чви а роддодд ир ариан? («Аԥара иуҭама?»); • Ҳаи ни фуонт ино. (“Урҭ уа иҟамызт”). Алитературтә бызшәаҿы абас еиԥш ажәақәа ахәҭак армарахь иангылоу, ажәаԥхьатәи ахәҭаҷқәа рҭахуп: а (амутациа ԥшқа ҟанаҵоит) азыхҳәа ахарҭәааразы (у)р егьырҭ ажәаҳәа хәҭақәа аналухуа, ни (еилаԥсоу амутациа ҟанаҵоит) мап кра злоу аҳәоу аҿы. Еиҵоу аформалтә регистрқәа рҿы, иалшоит абарҭ ахәҭаҷқәа ралхра, ҷыдала а (амутациақәа реиқәырхаразы). Ажәақәа реишьҭагылашьа “аниашоу” азҳәааи азҳәеи еиқәшәаӡом хаԥхьаӡарала, асубиеқт ахьӡтә хаҭала иаарԥшзар: Aeth y gwr - Aeth y gwyr (“Ахаҵа (цәа) дцеит (цеит)” (ари афеноменгьы италиатәи абызшәа аҩадатәи адиалектқәа рҿы иҟоуп ). Ажәаҳәа хәҭақәа реишьҭагылашьа ааурҳәыр, аҟаҵарба еснагь 3-тәи ахаҿы азаҵә хаԥхьаӡара формаҿы иргылахоит. : • Ми а wnaeth hynny («Сара иҟасҵеит»); • Ти а ддает (“Уара уааит”) - Деутхост ти ддое има (“Уара иахьа арахь уааит”). Ажәабжьтә ҳәоу алагамҭаҿы арбагатә ҟазшьа змам ицхыраагӡатәым аҟаҵарба, аркьынаатә формаҿы иургылар ауеит арҵабыргратә хәҭаҷқәа ми, фе. Ари абызшәа ацәажәаратә форма иаҵанакуеит; ари ахархәара лассы-лассы иуԥылаӡом уельс аҩыратә бызшәаҿы, мамзаргьы аофициалтә бызшәа аҿы. Зны-зынла урҭ ахәҭаҷқәа алшәоит, аха урҭ ирхылҿиаауа амутациа ԥшқа маҷны иаанхоит.

Ахьыӡтә жәеибаркыра

Амҩатә дырга Бетус-и-Коед, Аҩадатәи Уельс Аҳәаақәҵа аарԥшзар ҟалоит ахьыӡҟа, аҟазшьарба, аишьҭагыларатә ԥхьаӡарахьыӡла ма хьыӡцынхәрала. Ахьӡ атрибут еснагь аҟазшьарбага ашьҭахьҵәҟьа иаауеит: lili’r Pasg (“Амшаԥышәҭ”). Аҟазшьарбақәа зегьы рзы иаҳҳәар ҳалшоит амодификатортә хьыӡқәа ирышьҭанеиуеит ҳәа: dyn doeth (“ауаҩы ҟәыш”); цивилидд маур («аԥхашьара ду»)[117]. Аҟазшьарбақәа, маҷк аагозар иаҳҳәап, hen "old" мамзаргьы prif "chief", хымԥада ипрепозитивны; аформалатә арегистрқәа рҿы иарбанзаалак аҟазшьарба аԥынгылаҿы иқәыргылатәуп. Аԥынгылатә ҟазшьарбақәа зегьы ахьыӡҟа амутациа ԥшқа арҭоит: hen wr "аҭаҳмада" (gwr "ауаҩы"). Уи адагьы, аҟазшьарба амодификаторқәа амазар, усҟан уи апостпозитив мацара аҿы ауп иахьыҟало: gwr hen iawn “a very old man”; gwr hynaf "даара иажәу ахаҵа"[118]. Аҟазшьарбеи ахьыӡҟеи еилаҵоуп: hen-ddrwg (“ижәытәуацәгьара”), приф-фардд (“бард хада”); Прифддинас "ақалақь хада", прифддинас "аҳҭнықалақь". «Аҟазшьарба + ахьыӡҟеи» реиԥш иҟоу акомпозитқәа «еиҿкаау» ҳәа ирышьҭоуп (cyfansoddeiriau rhywiog); еиҭасуа аишьҭагылашьа еиҳа имаҷны иуԥылоит: gwrda “ауаҩ бзиа” (еиҿҳарԥшып gwr da “ауаҩ бзиа”) - уи “еиқәыршәам акомпозитқәа” ҳәа иашьҭоуп (cyfansoddeiriau afrywiog)[119]. Аишьҭагылатә хыԥхьаӡара хьӡы амодификатор аԥхьа иҟоуп, cyntaf ("актәи" ада: y bedwaredd flwyddyn ("аԥшьбатәи ашықәс"); y марчог цинтаф ("раԥхьатәи аҽыуаҩ"). Егьырҭ аҟазшьарбақәа реиԥш, урҭгьы акласстә хьыӡқәа ирықәшәоит. Еиуеиԥшым ахьыӡцынхәрақәа ркатегориақәа шьақәзыргыло раԥхьа, иашьҭанеиуеит, иаҳҳәеит: yr holl ddynion (“ауаа зегьы”); y динион хинни («арҭ ауаа»). Адхаларатә еизыҟазаашьа ахархәарала иаарԥшуп, (уельстәи аграмматикаҿы уи "агенитивтә конструкциа" ҳәа иашьҭоуп). Убас, акомбинациа “ацгәы ан” иақәшәоит Уельстәи mam y gath - ажәала: “ан (абри) ацгәы”; “ауаҩы имашьына аԥенџьырқәа” ҳәа акәхоит ffenestri car y dyn - ажәала: “ауаҩы имашьына аԥенџьырқәа.” Абас еиԥш иҟоу ахьӡқәа еишьҭаургылар артикль ахьӡ аԥхьа мацара ауп иахьцәырҵуа: llaeth cath maer y dref “milk of the city mayor’s cat”; аҵыхәтәантәи ахьӡ аԥхьа артикль ургылар ҟамлозар, уи зынӡа ахархәара амаӡам, иаҳҳәап: «автомобиль Тывисог Симру "Уельстәи аҳәынҭқар имашьына". Абас еиԥш иҟоу аконструкциаҿы аҳәса рыкласс азаҵә хыԥхьаӡараҿ акәзар, насгьы аилкаара иаабац аксессуар акәымкәа, иааиԥмырҟьаӡо атрибут аанарԥшуазар, усҟан ахьыӡҟа раԥхьатәи ацыбжьыҟа амутациа ԥсыҽхоит: gafr gwas (“guy’s goat”); ffugenw bardd («апоет иԥсевдоним»); het plismon "аполициа аусзуҩы ихылԥа (аполициа аусзуҩы иитәу)" vs. het blismon "аполициа аусзуҩы ихылԥа (аполициа аусзуҩцәа иршәырҵо)"[123].

Еилоу аҳәоу

Еилоу аҳәоуқәа ҟалар алшоит ахьыԥшыеилатә ма ихьыԥшым-еилоу. Еиҳа хархәара рымоуп аидҳәалагатә ҳәоу хкқәа; еидҳәалагатәқәам имаҷны иуԥылоит. Ажәақәа реишьҭагылашьа аԥҟарақәа имариоу аҳәоу аԥҟарақәа иреиԥшуп. Еилоу аҳәоуқәа еидҳәалоуп аидҳәалагақәа а(в) (“и”), неу (“мамзаргьы”), намын (“аха”), еит (“аха, ада”)[124]: • Орфенодд еф еи уит а ат адреф («Иус далганы аҩныҟа дцеит»); • Быдд еф ина, еитр на быдд ллеферидд ганддо («Уаҟа дыҟазаауеит, аха ацәажәара илшом»). Аҳәоуцылатә ҳәоуқәа алагалоуп аидҳәалагақәа пан (“анба”), тра (“абанӡа”), hyd nes (“макьана”), cyn (“аԥхьа”), lle (“абаҟа”), ган (“абантәи” ) , фел («иҟаларц азы»), ос («иҟазар»), ер («аха»), наг («аасҭа»), фел пе («иҟалап»), маи («изакәу»), над (« иҟам”). Еилоу аҳәоуқәа рҿы «аамҭақәа реиқәшәара» аԥҟара хымԥада иқәныҟәоит: аҳәоу хадаҿы аҟаҵарба ииасхьоу аамҭақәа руак аҿы иҟазар, усҟан ахәҭаҷтә ҳәоу аҿы иҟоу аҟаҵарбагьы ииасхьоу аамҭаҿы иҟазароуп. Ахәҭаҷтә ҳәоу аҟны ажәаҳәа ахәҭақәа руаӡәк ԥхьаҟа иаагазар, усҟан аидҳәалага у - “уи” аҭыԥан аидҳәалага маи (Шьхатәыла) ма тау (Аҩада) ахархәара аиуеит: • Диведодд маи/тау Сион оедд и крифаф («Иоанн зегь раасҭа дыӷәӷәоуп иҳәеит») (инаӡам); • Диведодд маи/тау Сион фиддаи и крифаф («Иоанн зегь раасҭа дыӷәӷәахоит иҳәеит»; conditionalis); • Диведодд маи/тау Сион оедд веди гвеитхио («Иоанн аус иуан иҳәеит»; аналитикатә плиускваперфект). Аԥҟарақәа рхы иадырхәоит ииашам азҵаарагьы: • Gofynwn ai Sion oedd y cryfaf («Сара сҵааит Иоанн зегь раасҭа дыӷәӷәоума»; уажәтәи аамҭа аҭыԥан инаӡам); • Gofynais a fyddech yn y cyfarfod («Сазҵааит аизараҿы уҟазарц уҭахума ҳәа»; иҟалаша аамҭа аҭыԥан conditionalis). Иахьатәи ацәажәаратәи, зны-зынла ҩыралатәи ацәажәарақәа рҿы арҭ аԥҟарақәа рхархәара еиҳа имаҷуп, алитературатә стандарт аҿы аасҭа. Ацынгылатә ҳәоу аҟны амапкра ыҟазар, ахархәара аиуеит аидҳәалага na(d) “уи акәӡам”: • Диведодд Сион на внаетх еф хинни («Д Иоанн иҳәеит иҟасымҵеит ҳәа".

Валлитәи абызшәа аҵараиураҿы

Авалли бызшәа аҵараиураҿы инарҭбааны ахархәара амоуп, Уельстәи ауниверситетқәа жәпакы рыҟны аҵара ҩ-бызшәак рыла имҩаԥысуеит, раԥхьа иргыланы, Бангортәи ауниверситет, Аберистуит ауниверситет аҟны.

Амилаҭтә школтә программа инақәыршәаны (National Curriculum), Уельс ашколхәыҷқәа 16 шықәса рхыҵаанӡа аваллитә бызшәа рҵароуп. Уельс Абызшәатә Хеилак арбагақәа рыла, Уельстәи ахәыҷқәа рхыԥхьаӡараҟнытә аԥшьбатәи ахәҭа инеиҳаны авалли бызшәала аҵара ахьымҩаԥысуа Уельстәи ашколқәа ирҭоуп. Егьырҭ англыз бызшәала аҵара ахьымҩаԥысуа ашколқәа рҿы авалли бызшәа аҩбатәи бызшәак аҳасабала ирҵоит.