Аубла бызшәа[1][2] (tʰʷaχəbza, Ҭәахыбза)
| А а
|
Б б
|
Б' б'
|
В в
|
В' в'
|
Г г
|
Гь гь
|
Гә гә
|
| Ӷ ӷ
|
Ӷь ӷь
|
Ӷә ӷә
|
Ӷ' ӷ'
|
Ӷ'ә ӷ'ә
|
Д д
|
Дә дә
|
Е е
|
| Ж ж
|
Жь жь
|
Жә жә
|
З з
|
Ҙ ҙ
|
Ҙә ҙә
|
Ӡ ӡ
|
Ӡь ӡь
|
| Ӡә ӡә
|
И и
|
К к
|
Кь кь
|
Кә кә
|
Қ қ
|
Қь қь
|
Қә қә
|
| Ҟ ҟ
|
Ҟь ҟь
|
Ҟә ҟә
|
Ҟ' ҟ'
|
Ҟ'ә ҟ'ә
|
Ҟ̃ ҟ̃
|
Ҟ̃ь ҟ̃ь
|
Ҟ̃ә ҟ̃ә
|
| Ҟ̃' ҟ̃'
|
Ҟ̃'ә ҟ̃'ә
|
Л л
|
Ԯ ԯ
|
Тԯ тԯ
|
М м
|
М' м'
|
Н н
|
| О о
|
П п
|
П' п'
|
Ԥ ԥ
|
Ԥ' ԥ'
|
Р р
|
С с
|
Ҫ ҫ
|
| Ҫә ҫә
|
Т т
|
Тә тә
|
Ҭ ҭ
|
Ҭә ҭә
|
У у
|
У' у'
|
Ф ф
|
| Х х
|
Хь хь
|
Хә хә
|
Х' х'
|
Х'ә х'ә
|
Ҳ ҳ
|
Ц ц
|
Ць ць
|
| Цә цә
|
Ҵ ҵ
|
Ҵь ҵь
|
Ҵә ҵә
|
Ч ч
|
Ҷ ҷ
|
Ҽ ҽ
|
Ҿ ҿ
|
| Ш ш
|
Шь шь
|
Шә шә
|
Ы ы
|
Џ џ
|
Џь џь
|
|
|
| А а
|
Ә ә
|
B b
|
Bḫ bḫ
|
C c
|
Ç ç
|
Ç' ç'
|
Č č
|
| Čw čw
|
Č' č'
|
Čw' čw'
|
Ċ ċ
|
Ċ' ċ'
|
D d
|
Dw dw
|
Ḑ ḑ
|
| Ḋ ḋ
|
Ď ď
|
E e
|
F f
|
G g
|
Gw gw
|
Gy gy
|
Ğ ğ
|
| Ġ ġ
|
H h
|
Ḣ ḣ
|
I ı
|
İ i
|
J j
|
Jw jw
|
K k
|
| Kw kw
|
Ky ky
|
K' k'
|
Kw' kw'
|
Ky' ky'
|
L l
|
Ł ł
|
Ł' ł'
|
| M m
|
Mƹ mƹ
|
N n
|
O o
|
Ö ö
|
P p
|
Pḫ pḫ
|
P' p'
|
| Pḫ' pḫ'
|
Q q
|
Qw qw
|
Qy qy
|
Qƹ qƹ
|
Qḫw qḫw
|
Q' q'
|
Qw' qw'
|
| Qy' qy'
|
Qḫ' qḫ'
|
Qḫw' qḫw'
|
R r
|
Ř ř
|
Řw řw
|
Řy řy
|
Řḫ řḫ
|
| Řƹw řƹw
|
S s
|
Ş ş
|
Şw şw
|
Š š
|
Šw šw
|
Ṡ ṡ
|
T t
|
| T' t'
|
Tw' tw'
|
Ţ ţ
|
Ţ' ţ'
|
U u
|
Ü ü
|
V v
|
Vḫ vḫ
|
| W w
|
Wƹ wƹ
|
X x
|
Xw xw
|
Xy xy
|
Xḫ xḫ
|
Xḫw xḫw
|
Y y
|
| Z z
|
Ž ž
|
Žƹ žƹ
|
ḫ
|
'
|
|
|
|
|
|
- [ā] аа
- [a] а
- [ə] ы
- [ø] ы ← [ə] ы (ажәа аԥхьа)
- [e̞] е ← [je̞] ие ← [ja] иа
- [e̞] е ← [e̞j] еи ← [aj] аи
- [i] и ← [əj] и / [jə] и
- [o̞] о ← [wo̞] уо ← [wa] уа
- [ō] оо ← [o̞w] оу ← [aw] ау
- [u] у ← [əw] у / [wə] у
- [uˤ] у' ← [əwˤ] у' / [wˤə] у'
Аҵыбжьыҟа шьҭыбжьаҟәа
|
|
Ақьышәнтә
|
Ахаԥыцшь.
|
Ашьҭахаԥыц.
|
Арԥшқара.
|
Ретфлекс.
|
Велиар.
|
Увулиар.
|
Ахәлым.
|
| лас.
|
фар.
|
лас.
|
лаб.
|
сиб.
|
лас.
|
лаб.
|
лас.
|
лаб.
|
пал.
|
лас.
|
лаб.
|
фар.
|
пал.
|
лас.
|
лаб.
|
фар.
|
лаб. + фар.
|
| Аԥынҵатә
|
[m] м
|
[mˤ] м'
|
[n] н
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Алаӷәымынтә
|
ада.
|
[pʰ] ԥ
|
[pˤʰ] ԥ'
|
[tʰ] ҭ
|
[tʰʷ] ҭә
|
|
|
|
|
|
|
[kʰʲ] қь
|
[kʰ] қ
|
[kʰʷ] қә
|
|
[qʲ] ҟ̃ь
|
[q] ҟ̃
|
[qʷ] ҟ̃ә
|
[qˤ] ҟ̃'
|
[qˤʷ] ҟ̃'ә
|
|
| арҵ.
|
[b] б
|
[bˤ] б'
|
[d] д
|
[dʷ] дә
|
|
|
|
|
|
|
[ɡʲ] гь
|
[ɡ] г
|
[ɡʷ] гә
|
|
|
|
|
|
|
|
| абр.
|
[pʼ] п
|
[pˤʼ] п'
|
[tʼ] т
|
[tʼʷ] тә
|
|
|
|
|
|
|
[kʼʲ] кь
|
[kʼ] к
|
[kʼʷ] кә
|
|
[qʼʲ] ҟь
|
[qʼ] ҟ
|
[qʼʷ] ҟә
|
[qˤʼ] ҟ'
|
[qˤʼʷ] ҟ'ә
|
[ʔ] ӏ
|
| Аффрикатқәа
|
ада.
|
|
|
[tsʰ] ц
|
|
|
[tʃʰ] ч
|
|
[tɕʰ] ць
|
[tɕʰʷ] цә
|
[ʈʂʰ] ҽ
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| арҵ.
|
|
|
[dz] ӡ
|
|
|
[dʒ] џь
|
|
[dʑ] ӡь
|
[dʑʷ] ӡә
|
[ɖʐ] џ
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| абр.
|
|
|
[tsʼ] ҵ
|
|
|
[tʃʼ] ҷ
|
|
[tɕʼ] ҵь
|
[tɕʼʷ] ҵә
|
[ʈʂʼ] ҿ
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Акылааратә
|
ада.
|
[f] ф
|
|
[ɬ] ԯ
|
|
[s] с
|
[ʃ] шь
|
[ʃʷ] шә
|
[ṡ] ҫ
|
[ṡʷ] ҫә
|
[ʂ] ш
|
|
[x] х̃
|
|
|
[χʲ] хь
|
[χ] х
|
[χʷ] хә
|
[χˤ] х'
|
[χˤʷ] х'ә
|
[h] ҳ
|
| арҵ.
|
[v] в
|
[vˤ] в'
|
|
|
[z] з
|
[ʒ] жь
|
[ʒʷ] жә
|
[ʑ] ҙ
|
[ʑʷ] ҙә
|
[ʐ] ж
|
|
[ɣ] г
|
|
|
[ʁʲ] ӷь
|
[ʁ] ӷ
|
[ʁʷ] ӷә
|
[ʁˤ] ӷ'
|
[ʁˤʷ] ӷ'ә
|
|
| абр.
|
|
|
[ɬʼ] тԯ
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Аппроксимантқәа
|
|
|
[l] л
|
|
|
|
|
|
|
|
[j] и
|
|
[w] у
|
[wˤ] у'
|
|
|
|
|
|
|
| Аҵысҵысрантә
|
|
|
[r] р
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- Аиеҵәа: ажәамԥсақәа иҟоу афонемқәа.
Ахаҿытә хьыӡцынхәрақәа
|
|
|
1-әи
|
2-әи
|
3-әи
|
| Азаҵә
|
Аҿырԥшы
|
сыӷәа
|
уӷәа / (хаӷәа)
|
ааӷәа
|
| AB
|
(с)ха
|
| Арацәа
|
Аҿырԥшы
|
шьыӷәаԯа
|
ҫәыӷәаԯа
|
ааӷәаԯа
|
| Ҭевфиқ Есенч
|
шьыԯа
|
ҫәыԯа
|
| Осман Гиунгиур
|
шьыӷәа
|
ҫәыӷәа
|
|
|
Азаҵә
|
Арацәа
|
| Иахьатәы аамҭа
|
Сыбӷьакьан (-ан)
|
Ҫәыбӷьакьаан (-аан)
|
| Аимперфект
|
Сыбӷьакьанеит (-неит)
|
Ҫәыбӷьакьаанеиԯ (-аанеиԯ)
|
| Иҟалаша аамҭа (агәҭакы)
|
Сыбӷьакьаноу (-оу)
|
Ҫәыбӷьакьаноу (-(н)оу)
|
| Иҟалаша аамҭа
|
Сыбӷьакьаноуҭ (-оуҭ)
|
Ҫәыбӷьакьаноуҭ (-(н)оуҭ)
|
| Ахьыԥшратә I
|
Сыбӷьакьаноуит (-оуит)
|
Ҫәыбӷьакьаноуиԯ (-(н)оуиԯ)
|
| Ахьыԥшратә II
|
Сыбӷьакьаноуҭәҟа (-оуҭәҟа)
|
Ҫәыбӷьакьаноуҭәҟан (-(н)оуҭәҟан)
|
| Аплиуперфект
|
Сыбӷьакьаҟеит (-ҟеит)
|
Ҫәыбӷьакьаҟеиԯ (-ҟеиԯ)
|
| Ииасхьоу аамҭа
|
Сыбӷьакьаҟа (-ҟа)
|
Ҫәыбӷьакьаҟан (-ҟан)
|
| Ииасхьоу амиратив
|
Сыбӷьакеит(-ит/-еит)
|
Ҫәыбгьакьеиԯ (-иԯ/-еиԯ)
|
| Апрогрессивтә
|
(-оуин)
|
|
- ↑ Џьонуа В. Гь., Касланӡиа В. А., «Аурыс-аԥсуа жәар» (Ра-Я) / Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа, Д. Гәлиа ихьӡ зху Аԥсуаҭҵааратә институт, Аԥснытәи Аҳәынҭқарратә университет, ат. III, ад. 381, Аҟәа, 2016.
- ↑ Касланӡиа В. А. (аред. Џьонуа Б. Гь.), «Аԥсуа-аурыс жәар», Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа, Д. Гәлиа ихьӡ зху Аԥсуаҭҵааратә институт, Аԥснытәи Аҳәынҭқарратә Университет, Аҟәа, 2005
