«Апрезиденттә ҳәынҭқарра» аревизиақәа рыбжьара аиԥшымзаара

Содержимое удалено Содержимое добавлено
Новая страница: «{{In use|~~~}} Апрезиденттә ҳәынҭқарра (алатын бызшәа praesidens аҟынтә, ажәа президент иаанаго аҧ...»
 
Нет описания правки
Ацәаҳәа 1:
'''Апрезиденттә ҳәынҭқарра''' (алатын бызшәа {{lang-la|praesidens аҟынтә}}, ажәа президент иаанаго аҧхьааԥхьа итәоу ауп) — ари ареспубликатә напхгараҭара аформақәа иреиуоуп. Уи убас еиҧшеиԥш республикоуп, уа инхо ажәлар иалырхуа атәыла иреиҳаӡоу азакәанҧҵаратәазакәанԥҵаратә орган мацара акәӡам, урҭ далырхуеит аҳәынҭқарра ахадагьы, уи аамҭаказы анагӡаратә мчрагьы хадас дамоуп.
{{In use|[[Алахәыла:Marikuna-115|Marikuna-115]] ([[Алахәыла ахцәажәара:Marikuna-115|обсуждение]])}}
 
Аиҳабыра ракәзар, апрезидент иҿаҧхьаиҿаԥхьа аҭакҧхықәрааҭакԥхықәра рымоуп, урҭ аҭыҧқәааҭыԥқәа рызҭо, амаҵзура иахазыргыло, иамхтәу, иаҭатәу зыӡбо апрезидент иоуп. Атәыла ахада азин имоуп апарламент иаднакыло азакәанқәа авето рықәҵара. Иара убасгьы, атәыла ахада арбџьармчқәа ркомандаҟаҵаҩ иоуп. Апрезидент дызхагылоу атәыла жәларбжьаратәи арена аҟны ахаҭарнакс, ӡыргаҩыс дыҟоуп.
Апрезиденттә ҳәынҭқарра (алатын бызшәа praesidens аҟынтә, ажәа президент иаанаго аҧхьа итәоу ауп) — ари ареспубликатә напхгараҭара аформақәа иреиуоуп. Уи убас еиҧш республикоуп, уа инхо ажәлар иалырхуа атәыла иреиҳаӡоу азакәанҧҵаратә орган мацара акәӡам, урҭ далырхуеит аҳәынҭқарра ахадагьы, уи аамҭаказы анагӡаратә мчрагьы хадас дамоуп.
Аиҳабыра ракәзар, апрезидент иҿаҧхьа аҭакҧхықәра рымоуп, урҭ аҭыҧқәа рызҭо, амаҵзура иахазыргыло, иамхтәу, иаҭатәу зыӡбо апрезидент иоуп. Атәыла ахада азин имоуп апарламент иаднакыло азакәанқәа авето рықәҵара. Иара убасгьы, атәыла ахада арбџьармчқәа ркомандаҟаҵаҩ иоуп. Апрезидент дызхагылоу атәыла жәларбжьаратәи арена аҟны ахаҭарнакс, ӡыргаҩыс дыҟоуп.
 
==Апрезиденттә ҳәынҭқарра аилыркаара==
Адемократиатә дунеи аҟны анапхгараҭара аформақәа еиуеиҧшымеиуеиԥшым. Ҧҟараныԥҟараны ишаҧҵоуишаԥҵоу еиҧшеиԥш, аҳәынҭқарра напхгара азҭо иоуп аӡбамҭақәа рыдкыларагьы азин змоу. «Апрезиденттә ҳәынҭқарра» ахьӡ акәзар, уи зегьы аҳәоит. Уи азын Аконституциа аҧхьарагьыаԥхьарагьы аҭахым. Ари аҳәынҭқарра хадара азиуеит апрезидент. Иара иоуп амаҵзуратә хаҿыс иҟоу, азинқәа зегьы змоу. Иара иоуп издызкыло зегь реиҳа ҵакы змоу аӡбамҭақәа. Жәаҳәарада, арҭқәа зегьы азакәанҧҵаратәазакәанԥҵаратә актқәа ирнуп. Ус шакәугьы, иарбан ҳәынҭқарразаалакгьы аиҿартәышьа Аконституциа ауп ишьақәзыргыло. Ари азакәан аҟны иарбоуп аҳәынҭқарра аусушьа амеханизмқәа зегьы. Иара убасгьы, уа иазгәаҭоуп аӡбамҭақәа рыдкылашьа аиҿкаара, амаҵзуратә хаҿқәа, урҭ рнапаҵаҟа иҟоу уҳәа. Президенттә ҳәынҭқарраны иҧхьаӡоупиԥхьаӡоуп аҳәынҭқарра, уи ахадас иҟоу азинқәа зегьы имоуп. Ахада иоуп анагӡаратә мчра аусурагьы ҳәаақәызҵо. Иҟалалоит ус еиҧшеиԥш аҭагылазаашьақәа, аамҭақәак рзы иара аминистрцәа реилазаарагьы напхгара анаиҭо.
 
==Апрезиденттә ҳәынҭқарра аҷыдарақәа ==
Ас еиҧшеиԥш аҳәынҭқарра аиҿкаашьа аформа аҷыдарақәа иреиуоуп уи аӡәы дахьахагылоу. Ара амчра зегьы апрезидент иҟны еизакуп. Иара анагӡаратә мчра напхгара аиҭоит, аминистрцәа аиҭоит, урҭ рҟынтәи аҳасабрбақәа идикылоит. Абра идыртәу, апрезиденттә ҳәынҭқарра – ари теориатә еилкаароуп. Апрактика аҟны аусура амеханизмқәа зегьы аҭыҧантәиаҭыԥантәи акониунктуреи атрадициақәеи ирхьырҧшныирхьырԥшны ишьақәдыргылоит. Иаагап ҿырҧштәысҿырԥштәыс аҳәынҭқарра ахада иалхрақәа. Мексика акәзар, Ахада иалхрақәа ишиашоу жәлары зегьы рыбжьаҭарала имҩаҧысуеитимҩаԥысуеит. Еиду Америкатәи Аштатқәа рҟны ишиашоу акәымкәа, ажәлар ргәаҳәара нарыгӡоит. Уи иаанаго, ауаа дара ргәазыҳәара азгәаҭара «алхыҩцәа» ҳәа ззырҳәо ҷыдалатәи ауаа инарыгӡоит. Урҭ роуп апрезидентс иҟалогьы далызхуа. Даҽазныкгьы иазгәаҳҭап апрезиденттә ҳәынҭқарра аҟны алхрақәа рымҩаҧгашьарымҩаԥгашьа амеханизмқәа шеиуеиҧшымшеиуеиԥшым.
Апрезиденттә ҳәынҭқарра аҷыдара хадақәа алаҳкаауазар, ара имҳәакәаны узаҩсуам апарламентнҭыҵтәи аҳәынҭқарра аҧҵашьааԥҵашьа аформагьы. Фактны иазгәаҭатәуп атәыла Ахада шиакәу аминистрцәа азҭо. Дара иара иҿаҧхьаиҿаԥхьа аҭакҧхықәрааҭакԥхықәра ду рыдуп. Иара убасгьы, апрезиденттә ҳәынҭқарра иаҷыда ҟазшьақәаны иҟоуп амчрақәа реихшара. Уи иаанагоит аҳәынҭқарра Ахада азин шимам апарламент аҿҳәара нҵәаанӡа аимырпра, аха апарламент иара аганахь ала аминистрцәа реилазаара ахь нырра амам.
 
==Апрезиденттә ҳәынҭқарра аҷыдара хада==
Аҳәынҭқарра азакәанқәа урыламлакәан ус насҭха уахәаҧшуазаруахәаԥшуазар, уи анапхгараҭара аформа аилкаара даара иуадаҩхоит. Апрезиденттә ҳәынҭқарра иамоу аҷыдара, убоит амассатә информациатә хархәагақәа иҟарҵо адырраҭарақәа рҟынгьы. Уи аҷыдара апрезидент далнакаауеит егьырҭ атәылақәа реиҳабыра рҟынтәи.
Аус злоу уи ауп, апрезидент ас еиҧш иҟоу аҳәынҭқарра аҟны алшара дуқәа ахьимоу ауп. Зегьыҵәҟьа ракәымзаргьы, лшарақәак рзынхоит апарламенти аиҳабыра реилазаареи. Аха урҭ еиҳарак аилацәажәаратә функциақәа роуп инарыгӡо. Иҟаҵатәу шыҟаҵатәу шьақәзырӷәӷәо апрезидент иоуп. Иара тәылақәак рҟны аҳәынҭқарра реиҳабыра напхгара риҭоит. Ас еиҧш аҭагылазаашьа ыҟоуп Беларусиа, Узбекисҭан, Ҟазахсҭан.
Ареспубликақәа рҟны ахада инапхгарала аколлегиалтә органқәа аус руеит. Уа аӡбамҭақәа ирылацәажәоит, аус рыдырулоит. Аха арҭ аӡбамҭақәа рыдкыларазы атәыла Ахада иажәа ауп ихадоу. Иара адокументқәа инапы рыҵаиҩуеит, иарбан органзаалакгьы зынагӡара хадараны иҟоу. Иара иоуп издызкыло амчратә еилазаарақәа рнапхгаҩцәа рҟынтә аҳасабрбақәа. Атәылақәа Уругваи, мамзаргьы Коста-Рика реиҧш иҟоу рҟны, аминистрцәа русуразы аҳасабырбақәа апарламент алахәылацәа роуп изызнарго. Дара роуп урҭ рамхразгьы азинмчы змоу. Аха, ас еиҧш ахҭысқәа ари аҩыза анапхгараҭара аформазы иҟазшьарбагам.
 
Аус злоу уи ауп, апрезидент ас еиҧшеиԥш иҟоу аҳәынҭқарра аҟны алшара дуқәа ахьимоу ауп. Зегьыҵәҟьа ракәымзаргьы, лшарақәак рзынхоит апарламенти аиҳабыра реилазаареи. Аха урҭ еиҳарак аилацәажәаратә функциақәа роуп инарыгӡо. Иҟаҵатәу шыҟаҵатәу шьақәзырӷәӷәо апрезидент иоуп. Иара тәылақәак рҟны аҳәынҭқарра реиҳабыра напхгара риҭоит. Ас еиҧшеиԥш аҭагылазаашьа ыҟоуп Беларусиа, Узбекисҭан, Ҟазахсҭан.
Адемократиа апринципқәа рықәныҟәара
Ус еиҧш иунарбар ауеит, апрезиденттә республика ахьышьақәгылоу аҳәынҭқаррақәа тоталитартәуп ҳәа. Избанзар, уа амчрақәа рацәаны аӡәы инапаҟны иҟоуп азы. Ахаҭарнакратә орган аганахь ала ахылаҧшра, уи аусура акы иаҿырҧшуп. Аха ас еиҧш иҟоу аҳәынҭқаррақәа рконституциа аҟны иагәылоуп даҽа механизмк, адемократиатә принципқәа азгәазҭо.
Аус злоу алхрақәа роуп. Ишаҧу еиҧш, аҳәынҭқарра ахада иалхразы рыбжьы арҭоит атәылауаа зегьы. Даҽакала иуҳәозар, ауаа ирымоуп алшара, рыҧсҭазаара шықәсқәак ирылагӡаны изхьыҧшхо иалхра апроцесс анырра аҭаразы. Ҿырҧштәыс иаагозар, атәылақәа Мексикеи Мысреи (Египет) ртәылауаа алхырҭатә ҭыҧ аҟны рыбжьы ирҭоит зыгәра рго акандидат. Акандидатцәа ркадидатурақәа ықәзыргыло апартиақәа роуп, даҽакала иуҳәозар, хшыҩҵакык еиднакыло атәылауаа реилазаара.
Зынӡа даҽа механизмк азгәаҭоуп Еиду Америкатәи Аштатқәа (США) Рконституциа аҟны. Ари атәылаҟны атәылауаа апрезидентрахь акандидат изы акәӡам рыбжьы зарҭо, ара рыбжьы зырҭо ауаҩы дара рыхьӡала аплебисцит далахәхоит. Ас еиҧш алхратә принципқәа инахыкәшаны имҩаҧырго ҳәа иашьҭоуп.
 
Ареспубликақәа рҟны ахада инапхгарала аколлегиалтә органқәа аус руеит. Уа аӡбамҭақәа ирылацәажәоит, аус рыдырулоит. Аха арҭ аӡбамҭақәа рыдкыларазы атәыла Ахада иажәа ауп ихадоу. Иара адокументқәа инапы рыҵаиҩуеит, иарбан органзаалакгьы зынагӡара хадараны иҟоу. Иара иоуп издызкыло амчратә еилазаарақәа рнапхгаҩцәа рҟынтә аҳасабрбақәа. Атәылақәа Уругваи, мамзаргьы Коста-Рика реиҧшреиԥш иҟоу рҟны, аминистрцәа русуразы аҳасабырбақәа апарламент алахәылацәа роуп изызнарго. Дара роуп урҭ рамхразгьы азинмчы змоу. Аха, ас еиҧшеиԥш ахҭысқәа ари аҩыза анапхгараҭара аформазы иҟазшьарбагам.
Изеиҧшроузеи анапхгараҭатә форма Урыстәыла?
Ахыҵхырҭақәа рҟны ари атемазы аимак — аиҿакқәа цоит. Аӡәырҩы убас еиҧш агәаанагара рҳәоит – Урыстәыла — ари президенттә ҳәынҭқарроуп ҳәа. Даҽа џьоукы ишьақәдырҕәҕәоит атәылаҟны еилаҧсоу анапхгараҭаратә форма аҭыҧ амоуп ҳәа. Аха ара Аконституциа иазхьаҧштәуп. Азакәан хада, аҳәынҭқарра Ахада изинмчи истатуси, Афедералтә еизареи Урыстәылатәи Афедерациа аиҳабыреи ирызкыз аҟәшақәа анализ азызуз аҭҵааҩцәа лкаак иазааиуеит. Ари алкаа иаҳәо акоуп, Урыстәыла ари президенттә республикоуп. Уи Ахада даара иҭбаау азинмчы имоуп. Ас еиҧш алкаа ҟазҵо аҭҵааҩцәа раппонентцәа ишазгәарҭо ала, арҭ азинмчқәа Урыстәылатәи Афедерациа Ахеилак ҷыдалатәи аӡбамҭақәа рыла ишьақәнарҕәҕәар ауп.
Дара ззаиуа апрезидентбжатә ҳәынҭқарра ауп. Убри аан иҳәатәуп арҭ аспециалистцәа ас еиҧш атәылаҟны апарламент даара иҧсыҽуп ҳәа шырыҧхьаӡо.
 
==Адемократиа апринципқәа рықәныҟәара==
Апрезиденттә ҳәынҭқарра аҟны анапхгара
Ус еиҧшеиԥш иунарбар ауеит, апрезиденттә республика ахьышьақәгылоу аҳәынҭқаррақәа тоталитартәуп ҳәа. Избанзар, уа амчрақәа рацәаны аӡәы инапаҟны иҟоуп азы. Ахаҭарнакратә орган аганахь ала ахылаҧшраахылаԥшра, уи аусура акы иаҿырҧшупиаҿырԥшуп. Аха ас еиҧшеиԥш иҟоу аҳәынҭқаррақәа рконституциа аҟны иагәылоуп даҽа механизмк, адемократиатә принципқәа азгәазҭо.
Ҳарзааҭгылап анагӡаратә мчрақәа русура апринципқәа. Уи, ишаҧу еиҧш, ауаажәларра рыҧсҭазаара ианыҧшуеит. Адемократиа апринцип убас еиҧш амчратә еилазаара азҧхьагәанаҭоит, уи амахәҭақәа дара-дара хылаҧшра анырзыҟарҵо. Ари аганахь ала апрезидентә ҳәынҭқарра идеалтәым.
 
Аус злоу, анагӡаратә мчра еснагь аҳәынҭқарра Ахада хылаҧшра ахьеиҭо ауп. Иара имоуп азин министрс рыҟаҵара изыманшәалоу ауаа. Урҭ рамхрагьы илшоит ауаажәларра ргәаанагара иахьмырҧшыкәан.
Аус злоу алхрақәа роуп. ИшаҧуИшаԥу еиҧшеиԥш, аҳәынҭқарра ахада иалхразы рыбжьы арҭоит атәылауаа зегьы. Даҽакала иуҳәозар, ауаа ирымоуп алшара, рыҧсҭазаарарыԥсҭазаара шықәсқәак ирылагӡаны изхьыҧшхоизхьыԥшхо иалхра апроцесс анырра аҭаразы. ҾырҧштәысҾырԥштәыс иаагозар, атәылақәа Мексикеи Мысреи (Египет) ртәылауаа алхырҭатә ҭыҧҭыԥ аҟны рыбжьы ирҭоит зыгәра рго акандидат. Акандидатцәа ркадидатурақәа ықәзыргыло апартиақәа роуп, даҽакала иуҳәозар, хшыҩҵакык еиднакыло атәылауаа реилазаара.
Абра иҳәатәуп, тәылақәак рҟны апрезидентә напхгараҭара аформа аҟны зыӡбахә ҳамоу ашьақәгылашьа аиҭакрақәа шалагалоу. Уа апарламент азин амоуп анагӡаратә мчра анырра аҭаразы. Ҿырҧштәыс иагозар – аиҳабыра рлахәылацәа русура хылаҧшра аҭара. Урҭ раҭаразы апарламент иазҵаатәызар, уи ус иагьыҟаҵатәуп азы, ара иузҳәом злеишәа ҕәҕәоу апрезиденттә ҳәынҭқарра аӡбахә.
 
Зынӡа даҽа механизмк азгәаҭоуп Еиду Америкатәи Аштатқәа (США) Рконституциа аҟны. Ари атәылаҟны атәылауаа апрезидентрахь акандидат изы акәӡам рыбжьы зарҭо, ара рыбжьы зырҭо ауаҩы дара рыхьӡала аплебисцит далахәхоит. Ас еиҧшеиԥш алхратә принципқәа инахыкәшаны имҩаҧыргоимҩаԥырго ҳәа иашьҭоуп.
 
Изеиҧшроузеи==Изеиԥшроузеи анапхгараҭатә форма Урыстәыла?==
Ахыҵхырҭақәа рҟны ари атемазы аимак — аиҿакқәа цоит. Аӡәырҩы убас еиҧшеиԥш агәаанагара рҳәоит – Урыстәыла — ари президенттә ҳәынҭқарроуп ҳәа. Даҽа џьоукы ишьақәдырҕәҕәоитишьақәдырӷәӷәоит атәылаҟны еилаҧсоуеилаԥсоу анапхгараҭаратә форма аҭыҧаҭыԥ амоуп ҳәа. Аха ара Аконституциа иазхьаҧштәупиазхьаԥштәуп. Азакәан хада, аҳәынҭқарра Ахада изинмчи истатуси, Афедералтә еизареи Урыстәылатәи Афедерациа аиҳабыреи ирызкыз аҟәшақәа анализ азызуз аҭҵааҩцәа лкаак иазааиуеит. Ари алкаа иаҳәо акоуп, Урыстәыла ари президенттә республикоуп. Уи Ахада даара иҭбаау азинмчы имоуп. Ас еиҧшеиԥш алкаа ҟазҵо аҭҵааҩцәа раппонентцәа ишазгәарҭо ала, арҭ азинмчқәа Урыстәылатәи Афедерациа Ахеилак ҷыдалатәи аӡбамҭақәа рыла ишьақәнарҕәҕәаришьақәнарӷәӷәар ауп.
Дара ззаиуа апрезидентбжатә ҳәынҭқарра ауп. Убри аан иҳәатәуп арҭ аспециалистцәа ас еиҧшеиԥш атәылаҟны апарламент даара иҧсыҽупиԥсыҽуп ҳәа шырыҧхьаӡошырыԥхьаӡо.
 
==Апрезиденттә ҳәынҭқарра аҟны анапхгара==
Ҳарзааҭгылап анагӡаратә мчрақәа русура апринципқәа. Уи, ишаҧуишаԥу еиҧшеиԥш, ауаажәларра рыҧсҭазаарарыԥсҭазаара ианыҧшуеитианыԥшуеит. Адемократиа апринцип убас еиҧшеиԥш амчратә еилазаара азҧхьагәанаҭоитазԥхьагәанаҭоит, уи амахәҭақәа дара-дара хылаҧшрахылаԥшра анырзыҟарҵо. Ари аганахь ала апрезидентә ҳәынҭқарра идеалтәым.
 
Аус злоу, анагӡаратә мчра еснагь аҳәынҭқарра Ахада хылаҧшрахылаԥшра ахьеиҭо ауп. Иара имоуп азин министрс рыҟаҵара изыманшәалоу ауаа. Урҭ рамхрагьы илшоит ауаажәларра ргәаанагара иахьмырҧшыкәаниахьмырԥшыкәан.
 
Абра иҳәатәуп, тәылақәак рҟны апрезидентә напхгараҭара аформа аҟны зыӡбахә ҳамоу ашьақәгылашьа аиҭакрақәа шалагалоу. Уа апарламент азин амоуп анагӡаратә мчра анырра аҭаразы. ҾырҧштәысҾырԥштәыс иагозар – аиҳабыра рлахәылацәа русура хылаҧшрахылаԥшра аҭара. Урҭ раҭаразы апарламент иазҵаатәызар, уи ус иагьыҟаҵатәуп азы, ара иузҳәом злеишәа ҕәҕәоуӷәӷәоу апрезиденттә ҳәынҭқарра аӡбахә.
 
==Апрезиденттә ҳәынҭқарра шьахә==
Тәылақәак рҟны убас еиҧшеиԥш анапхгараҭаратә форма аҭыҧаҭыԥ амоуп, аҳәынҭқарра Ахада амчратә зин амазаара ала зегьы данақәиҭу. Усҟан ауп апрезиденттә ҳәынҭқарра шьахә ҳәагьы аназырҳәо. Ара амчра аҽеиҩнашом. Аӡәы заҵәык иоуп амчра ахәҭақәа зегьы напхгара рызҭо, урҭ ыҟазар. Адемократиатә уаажәларра аҟны аус зуа асистема уи иаҟазшьаҷыдам. Апрезидент ишакәызаалак ныррак узиҭом. Ас еиҧшеиԥш анапхгараҭара аформа мрагыларатәи атәылақәа роуп изҷыдаҟазшьоу. ҾырҧштәысҾырԥштәыс лассы-лассы иааргоит Туркментәыла, мамзаргьы Латинтәи Америка атәылақәа.
 
Апрезиденттә ҳәынҭқарра шьахә
Тәылақәак рҟны убас еиҧш анапхгараҭаратә форма аҭыҧ амоуп, аҳәынҭқарра Ахада амчратә зин амазаара ала зегьы данақәиҭу. Усҟан ауп апрезиденттә ҳәынҭқарра шьахә ҳәагьы аназырҳәо. Ара амчра аҽеиҩнашом. Аӡәы заҵәык иоуп амчра ахәҭақәа зегьы напхгара рызҭо, урҭ ыҟазар. Адемократиатә уаажәларра аҟны аус зуа асистема уи иаҟазшьаҷыдам. Апрезидент ишакәызаалак ныррак узиҭом. Ас еиҧш анапхгараҭара аформа мрагыларатәи атәылақәа роуп изҷыдаҟазшьоу. Ҿырҧштәыс лассы-лассы иааргоит Туркментәыла, мамзаргьы Латинтәи Америка атәылақәа.
Апрезиденттә республика аилкаара зынӡак иуадаҩӡам.
Ас еиҧш аилазаара аҟны аҳәынҭқарра Ахада акыр азинқәа рзы аҭакҧхықәрақәа идуп. Аха, усҟан адемократиа апринципқәа ирықәныҟәома, ирықәымныҟәома аилыргара аҭахуп, ишьақәгылоу иалкаау ҭагылазаашьак иахьырҧшны.
Аҳәынҭқарра аргылара – ари даара иацклаҧшны изызнеитәу усуп. Атрадициақәа рызхьаҧшра ари аус аҟны аҵак ду амоуп.
 
Ас еиҧшеиԥш аилазаара аҟны аҳәынҭқарра Ахада акыр азинқәа рзы аҭакҧхықәрақәааҭакԥхықәрақәа идуп. Аха, усҟан адемократиа апринципқәа ирықәныҟәома, ирықәымныҟәома аилыргара аҭахуп, ишьақәгылоу иалкаау ҭагылазаашьак иахьырҧшныиахьырԥшны.
Апрезиденттә ҳәынҭқарра ихадароу, даҽакы излаламҩашьо аҟазшьаҷыдарақәа
Аҳәынҭқарра аргылара – ари даара иацклаҧшныиацклаԥшны изызнеитәу усуп. Атрадициақәа рызхьаҧшрарызхьаԥшра ари аус аҟны аҵак ду амоуп.
Апрезиденттә ҳәынҭқара ихадоу, даҽакы излаламҩашьо ҟазшьаҷыданы иамоуп (апарламенттә республика иаҿырҧшны уахәаҧшуазар) анагӡаратә мчра, уи ашьақәгылара, аҭагылазаашьа, аусура, аҭакҧхықәра азакәанҧҵаратә мчра иаҟәыганы иахьыҟоу. Арҭ аҳәынҭқарратә мчрақәа реизыҟазаашьақәа рсистема акәзар, шьаҭас иамоу наҟ-ааҟтәи аибакапанреи анагӡареи роуп. Абарҭқәа рҟынтәи ицәырҵуеит егьырҭ апрезиденттә ҳәынҭқарра акрызҵазкуа аҷыдаҟазшьақәагьы: апрезидентгьы, апарламентгьы алызхуа ажәлар роуп; апрезидент азин имам иара ианиҭахха аамҭазы апарламент иара аҿҳәара нҵәаанӡа аимырпра (аконституциатә ҧҟарақәа ирықәымшәозар), апарламентгьы аҳәынҭқарра ахада имаҵзура дырзамхуам (аимпичмент рыларымҳәар), насгьы аиҳабыра рахь агәрамгара аарҧшны ҧхьатәара ирзышьҭуам; атәыла анапхгараҭараҟны ироль дууп аҳәынҭқарра Ахада, уи лассы-лассы аҳәынҭқарреи анагӡаратә мчреи хадас дрымоуп; апрезидент ихаҭа иоуп аиҳабыра азҭо, насгьы ҧхьатәара изышьҭуа; аминистрцәа аиҭоит, иамихуеит; апрезиденти иара иеиҳабыреи апарламент аҿаҧхьа рполитикеи русуреи рзы ҭакҧхықәра рыдым (аиҳабыра ас еиҧш аҭакҧхықәра ахьрыду аҳәынҭқарра Ахада иҿаҧхьа ауп), апарламент акәзар, аминистрцәа азамхуам, дара азакәан еиларымгазар; апрезидент азин имоуп апарламент иаднакыло азакәанқәа аамҭала рыдкыларазы ахырҧара, аха апарламент иалшоит, иара аилазаараҿы иҟоу рыбжьқәа реиҳарала ас еиҧш аӡбамҭа аҧыхра; Иҟоуп ҭагылазаашьақәак, аҳәынҭқарра Ахада иреиҳау анагӡаратә мчра амаҵзурауааи аӡбаҩцәеи раҭара аан апарламент, мамзаргьы апалата алахәылацәа рақәшаҳаҭра аниҭаху; аҳәынҭқарра Ахада инапы зҵеиҩуа жәларбжьаратәи адокументқәа аратификациа азнаур ауп апарламент; аӡбаратә мчра хылаҧшра анаҭоит аконституциеи азакәантә актқәеи рынагӡара, насгьы ишьақәгылоу азинмчы ақәныҟәара.
 
Апрезиденттә ҳәынҭқаррақәа еицырзеиҧшу ҳәаақәак ирҭаку аиҧшзаара шрымоугьы, иахьеиҧшымгьы ыҟоуп. Ҿырҧштәыс иаагозар (Еиду Америкатәи Аштатқәа, Бразилиа), апрезидент ихаҭа аминистрцәа реилазаарагьы дахагылоуп, егьырҭ атәылақәа рҟны – аҳәынҭқарра Ахада инаиваргыланы иҟоуп — аиҳабыра, Аминистрцәа рхеилак, урҭ напхгара риҭоит аҧыза — министр (Урыстәыла, Мысра уб. егь.).
==Апрезиденттә ҳәынҭқарра ихадароу, даҽакы излаламҩашьо аҟазшьаҷыдарақәа==
Еиду Америкатәи Аштатқәа, Нигериа уҳәа тәылақәак рҟны апрезидент аминистрцәа анеиҭо асенат ақәшаҳаҭра аҭахны иҟоуп, Бразилиа акәзар, ус еиҧш аҭахны иҟам. Акыр апрезиденттә ҳәынҭқаррақәа рҟны, азин ыҟоуп даҽа напхгараҭаратә формақәакгьы, иаҳҳәозар, аиҳабыреи аминистрцәеи апарламент ианахьыҧшу. Ас еиҧш иҟоу республикақәак рҟны дыҟоуп, иара убасгьы, аҳәынҭқарра Ахада ихаҭыҧуаҩы (Еиду Америкатәи Аштатқәа, Мысра...).
Апрезиденттә ҳәынҭқара ихадоу, даҽакы излаламҩашьо ҟазшьаҷыданы иамоуп (апарламенттә республика иаҿырҧшныиаҿырԥшны уахәаҧшуазаруахәаԥшуазар) анагӡаратә мчра, уи ашьақәгылара, аҭагылазаашьа, аусура, аҭакҧхықәрааҭакԥхықәра азакәанҧҵаратәазакәанԥҵаратә мчра иаҟәыганы иахьыҟоу. Арҭ аҳәынҭқарратә мчрақәа реизыҟазаашьақәа рсистема акәзар, шьаҭас иамоу наҟ-ааҟтәи аибакапанреи анагӡареи роуп. Абарҭқәа рҟынтәи ицәырҵуеит егьырҭ апрезиденттә ҳәынҭқарра акрызҵазкуа аҷыдаҟазшьақәагьы: апрезидентгьы, апарламентгьы алызхуа ажәлар роуп; апрезидент азин имам иара ианиҭахха аамҭазы апарламент иара аҿҳәара нҵәаанӡа аимырпра (аконституциатә ҧҟарақәаԥҟарақәа ирықәымшәозар), апарламентгьы аҳәынҭқарра ахада имаҵзура дырзамхуам (аимпичмент рыларымҳәар), насгьы аиҳабыра рахь агәрамгара аарҧшныаарԥшны ҧхьатәараԥхьатәара ирзышьҭуам; атәыла анапхгараҭараҟны ироль дууп аҳәынҭқарра Ахада, уи лассы-лассы аҳәынҭқарреи анагӡаратә мчреи хадас дрымоуп; апрезидент ихаҭа иоуп аиҳабыра азҭо, насгьы ҧхьатәараԥхьатәара изышьҭуа; аминистрцәа аиҭоит, иамихуеит; апрезиденти иара иеиҳабыреи апарламент аҿаҧхьааҿаԥхьа рполитикеи русуреи рзы ҭакҧхықәраҭакԥхықәра рыдым (аиҳабыра ас еиҧшеиԥш аҭакҧхықәрааҭакԥхықәра ахьрыду аҳәынҭқарра Ахада иҿаҧхьаиҿаԥхьа ауп), апарламент акәзар, аминистрцәа азамхуам, дара азакәан еиларымгазар; апрезидент азин имоуп апарламент иаднакыло азакәанқәа аамҭала рыдкыларазы ахырҧараахырԥара, аха апарламент иалшоит, иара аилазаараҿы иҟоу рыбжьқәа реиҳарала ас еиҧшеиԥш аӡбамҭа аҧыхрааԥыхра; Иҟоуп ҭагылазаашьақәак, аҳәынҭқарра Ахада иреиҳау анагӡаратә мчра амаҵзурауааи аӡбаҩцәеи раҭара аан апарламент, мамзаргьы апалата алахәылацәа рақәшаҳаҭра аниҭаху; аҳәынҭқарра Ахада инапы зҵеиҩуа жәларбжьаратәи адокументқәа аратификациа азнаур ауп апарламент; аӡбаратә мчра хылаҧшрахылаԥшра анаҭоит аконституциеи азакәантә актқәеи рынагӡара, насгьы ишьақәгылоу азинмчы ақәныҟәара.
Иара убасгьы, иумбарц залшом ҳәаак иҭакыу президенттә формак змоу аҳәынҭқаррақәа рҟынгьы Ахада имчра иаҵанакуа аиҧшымзаара ҕәҕәақәа анамоу. Усҟан аҳәынҭқарра Ахада инапаҵаҟа иҟалоит иҷыдоу азин амазаара, даҽакала иуҳәозар, амчра зегьы уи амчра ду змоу апрезидент ҳәынҭқарра ҳәа азырҳәоит.
 
Лассы-лассы ас еиҧш аҭыҧ рымоуп хаз игоу, аҿиараҿы акыр еиҵаханы иҟоу латинтәи америкатәи, африкатәи, азиатәи атәылақәа рҟны, насгьы еиҳарак апрезидент имчра арратә хҳәарақәа ирыбзоураны иахьышьақәырҕәҕәаз, убасгьы аҳәынҭқарратә мчра адемократиатә традициақәа ирықәшәо иахьеиҿкаамыз атәылақәа рҟни, иахьа ҿыц адемократиа амҩа иқәлази (Урыстәыла, Узбекистан уб.егь.).
Апрезиденттә ҳәынҭқаррақәа еицырзеиҧшуеицырзеиԥшу ҳәаақәак ирҭаку аиҧшзаарааиԥшзаара шрымоугьы, иахьеиҧшымгьыиахьеиԥшымгьы ыҟоуп. ҾырҧштәысҾырԥштәыс иаагозар (Еиду Америкатәи Аштатқәа, Бразилиа), апрезидент ихаҭа аминистрцәа реилазаарагьы дахагылоуп, егьырҭ атәылақәа рҟны – аҳәынҭқарра Ахада инаиваргыланы иҟоуп — аиҳабыра, Аминистрцәа рхеилак, урҭ напхгара риҭоит аҧызааԥыза — министр (Урыстәыла, Мысра уб. егь.).
 
Еиду Америкатәи Аштатқәа, Нигериа уҳәа тәылақәак рҟны апрезидент аминистрцәа анеиҭо асенат ақәшаҳаҭра аҭахны иҟоуп, Бразилиа акәзар, ус еиҧшеиԥш аҭахны иҟам. Акыр апрезиденттә ҳәынҭқаррақәа рҟны, азин ыҟоуп даҽа напхгараҭаратә формақәакгьы, иаҳҳәозар, аиҳабыреи аминистрцәеи апарламент ианахьыҧшуианахьыԥшу. Ас еиҧшеиԥш иҟоу республикақәак рҟны дыҟоуп, иара убасгьы, аҳәынҭқарра Ахада ихаҭыҧуаҩыихаҭыԥуаҩы (Еиду Америкатәи Аштатқәа, Мысра...).
Иара убасгьы, иумбарц залшом ҳәаак иҭакыу президенттә формак змоу аҳәынҭқаррақәа рҟынгьы Ахада имчра иаҵанакуа аиҧшымзаарааиԥшымзаара ҕәҕәақәаӷәӷәақәа анамоу. Усҟан аҳәынҭқарра Ахада инапаҵаҟа иҟалоит иҷыдоу азин амазаара, даҽакала иуҳәозар, амчра зегьы уи амчра ду змоу апрезидент ҳәынҭқарра ҳәа азырҳәоит.
 
Лассы-лассы ас еиҧшеиԥш аҭыҧаҭыԥ рымоуп хаз игоу, аҿиараҿы акыр еиҵаханы иҟоу латинтәи америкатәи, африкатәи, азиатәи атәылақәа рҟны, насгьы еиҳарак апрезидент имчра арратә хҳәарақәа ирыбзоураны иахьышьақәырҕәҕәазиахьышьақәырӷәӷәаз, убасгьы аҳәынҭқарратә мчра адемократиатә традициақәа ирықәшәо иахьеиҿкаамыз атәылақәа рҟни, иахьа ҿыц адемократиа амҩа иқәлази (Урыстәыла, Узбекистан уб.егь.).
Апрезиденттә ҳәынҭқарра бзиарас иамоу
 
Апрезиденттә ҳәынҭқарра аҳәынҭқарратә напхгараҭара аформак еиҧшеиԥш иамоу ахаҭабзиарақәа азгәаҭамзарц залшом.
Зегьраҧхьа иргыланы, ари аҳәынҭқарра амчра аихшаразы иҭышәынтәалоу аҭагылазаашьақәа аҧнаҵоит.
 
ЗегьраҧхьаЗегьраԥхьа иргыланы, ари аҳәынҭқарра амчра аихшаразы иҭышәынтәалоу аҭагылазаашьақәа аҧнаҵоитаԥнаҵоит.
 
Иҩбахаз, ажәлар зегьы еицалырхуа атәыла Ахада атәыла акзаара дахаҭароуп, амилаҭ ракзаара дасимволны дықәгылоит…
Ахҧатәи, ари аформа иалнаршоит, атәыла аҿиара аан акризистәи аиасратәи етапқәа раан даара ихадоу, иреиҳаӡоу анапхгараҭаратә мчра анапык аҟны аагара, иаарласны, акрызҵазкуа амилаҭбжьаратә проблемақәеи рыӡбара, амчрақәа реизакра.
Иҧшьбатәихаз, апрезиденттә напхгараҭаратә форма даара иарҧсыҽуеит лассы-лассы зҽызыҧсахуа апартиатәи афракциатәи еизыҟазаашьақәа, апарламент аусураҟны иуԥыло ацәырҵрақәа.
Убриаан иазгәоумҭарц залшом, апрезиденттә республика аҳәаақәа ирҭагӡаны ишазҳауа азакәанҧҵаратәи анагӡаратәи мчрақәа реиҿагылара, еиҳаракгьы ас еиҧш аҭыҧ аиуеит апрактика аҟны иалху Ахада партиак ахаҭарнакс даныҟоу, апарламент адепутатцәа реиҳараҩык даҽа партиак, мамзаргьы блокк ианахаҭарнакцәоу. Аҵыхәтәаны иаагоу аҭагылазаашьа изныкымкәа аҭыҧ аман Еиду Америкатәи Аштатқәеи Урыстәылеи рҟны.
 
АхҧатәиАхԥатәи, ари аформа иалнаршоит, атәыла аҿиара аан акризистәи аиасратәи етапқәа раан даара ихадоу, иреиҳаӡоу анапхгараҭаратә мчра анапык аҟны аагара, иаарласны, акрызҵазкуа амилаҭбжьаратә проблемақәеи рыӡбара, амчрақәа реизакра.
АЗХЬАРҦШҚӘА
 
https://works.doklad.ru/view/01WAo_rXcLQ.html
ИҧшьбатәихазИԥшьбатәихаз, апрезиденттә напхгараҭаратә форма даара иарҧсыҽуеитиарԥсыҽуеит лассы-лассы зҽызыҧсахуазҽызыԥсахуа апартиатәи афракциатәи еизыҟазаашьақәа, апарламент аусураҟны иуԥыло ацәырҵрақәа.
https://businessman.ru/new-prezidentskaya-respublika.html
Убриаан иазгәоумҭарц залшом, апрезиденттә республика аҳәаақәа ирҭагӡаны ишазҳауа азакәанҧҵаратәиазакәанԥҵаратәи анагӡаратәи мчрақәа реиҿагылара, еиҳаракгьы ас еиҧшеиԥш аҭыҧаҭыԥ аиуеит апрактика аҟны иалху Ахада партиак ахаҭарнакс даныҟоу, апарламент адепутатцәа реиҳараҩык даҽа партиак, мамзаргьы блокк ианахаҭарнакцәоу. Аҵыхәтәаны иаагоу аҭагылазаашьа изныкымкәа аҭыҧаҭыԥ аман Еиду Америкатәи Аштатқәеи Урыстәылеи рҟны.
3.https://studme.org/254714/pravo/prezidentskaya_respublika
 
4.https://studwood.ru/845199/pravo/prezidentskaya_respublika
==Азхьарԥшқәа==
5. https://lawbook.online/gosudarstva-prava-teoriya/respublika-ponyatie-priznaki-vidyi-36453.html
6. *https://moluchworks.doklad.ru/archive/239/55348view/01WAo_rXcLQ.html
7. *https://revolution.allbestbusinessman.ru/law/00513341_0new-prezidentskaya-respublika.html
3.*https://studme.org/254714/pravo/prezidentskaya_respublika
8.https://ktonanovenkogo.ru/voprosy-i-otvety/respublika-chto-ehto-takoe-opredelenie-vidy-prezidentskaya-parlamentskaya-smeshannaya.html
4.*https://studwood.ru/845199/pravo/prezidentskaya_respublika
9. https://mylektsii.su/11-81306.html
5. *https://lawbook.online/gosudarstva-prava-teoriya/respublika-ponyatie-priznaki-vidyi-36453.html
10. https://studme.org/254714/pravo/prezidentskaya_respublika
*https://moluch.ru/archive/239/55348/
11.https://www.altairegion22.ru/gov/administration/stuct/justice_of_the_peace/besplatnaya-yuridicheskaya-pomosch/Pravovoe-prosveshchenie/Forma-pravleniia-gosudarstva.php
*https://revolution.allbest.ru/law/00513341_0.html
12.https://lawbook.online/gosudarstva-prava-teoriya/respublika-ponyatie-priznaki-vidyi-36453.html
8.*https://ktonanovenkogo.ru/voprosy-i-otvety/respublika-chto-ehto-takoe-opredelenie-vidy-prezidentskaya-parlamentskaya-smeshannaya.html
9. *https://mylektsii.su/11-81306.html
10. *https://studme.org/254714/pravo/prezidentskaya_respublika
11.*https://www.altairegion22.ru/gov/administration/stuct/justice_of_the_peace/besplatnaya-yuridicheskaya-pomosch/Pravovoe-prosveshchenie/Forma-pravleniia-gosudarstva.php
12.*https://lawbook.online/gosudarstva-prava-teoriya/respublika-ponyatie-priznaki-vidyi-36453.html