Авикипедиа

«Ампыҵахалара» аревизиақәа рыбжьара аиԥшымзаара

Интерактивная навигация по истории
Аредакциазура аиҳа ҿыц →
Содержимое удалено Содержимое добавлено
ВизуальныйВики-текст
Новая страница: «{{In use|~~~}} Ампыҵахалара (аннексиа, алатын. annexio, annexus — «присоединённый») — ари мчылатәи аҳ...»
 
Нет описания правки
Ацәаҳәа 1:
'''Ампыҵахалара''' (аннексиа, алатын. {{lang-la|annexio, annexus — «присоединённый»}}) — ари мчылатәи аҳәынҭқарра, мамзаргьы уи ахәҭак даҽа ҳәынҭқаррак ганкахьала мацара адҵара ауп иаанаго. ▼
{{In use|[[Алахәыла:Marikuna-115|Marikuna-115]] ([[Алахәыла ахцәажәара:Marikuna-115|обсуждение]])}}
 
==Изакәызеи аннексиа-ампыҵахалара==▼
▲Ампыҵахалара (аннексиа, алатын. annexio, annexus — «присоединённый») — ари мчылатәи аҳәынҭқарра, мамзаргьы уи ахәҭак даҽа ҳәынҭқаррак ганкахьала мацара адҵара ауп иаанаго.
Ҳаамҭазтәи жәларбжьаратәи азин инақәыршәаны, аннексиа ари агрессиа ахкқәа ируакуп, иахьатәи аамҭазы иара жәларбжьаратәи — азинтә ҭакҧхықәраҭакԥхықәра аҵанакуеит.▼
Аннексиеи аоккупациеи реиҧшымзаарареиԥшымзаара алкаара аҭахны иҟоуп, ампыҵахалара иаанагом аҵакырадгьыл аиуристтә еиҭакрақәа аланагалоит ҳәа. Убас, иаҳҳәозар Босниеи Герцеговинеи, 1878 шықәса раахыс Австро-Венгриа анапаҵаҟа аоккупациа аҟны ианыҟаз, аннексиа азуын ҳәа иҧхьаӡаниԥхьаӡан, 1908 шықәса рзынӡа формалла Османтәи аимпериа иаҵакырадгьылны иҧхьаӡаниԥхьаӡан. Ҭырқәтәылатәи ареспублика Ладатәи Кипр аҧҵарааԥҵара рылаҳәан 1983 шықәса рзы, уахь аҭырқәа архәҭақәа аналагалаз, анаҩс 1974 шықәса рзы Ҭырқәтәыла мацарала иазхаҵан, аха уи аилазаара иалаҵамызт. ▼
 
Аннексиа, мамзаргьы ампыҵахалара абас еиҧшеиԥш аилкаарақәа реиҧшымзаарареиԥшымзаара азгәаҭатәуп:▼
▲Изакәызеи аннексиа-ампыҵахалара
• *«аӡәгьы иитәым адгьылқәа» раахәара (terra nullius) иеффективтәу аоккупациа ала, аҵакырадгьыл анапахьы аагара хықәкыс иҟаҵаны;▼
▲Ҳаамҭазтәи жәларбжьаратәи азин инақәыршәаны, аннексиа ари агрессиа ахкқәа ируакуп, иахьатәи аамҭазы иара жәларбжьаратәи — азинтә ҭакҧхықәра аҵанакуеит.
• *цессиа-ҭынч мҩала ҳәынҭқаррак аҵакырадгьыл даҽа ҳәынҭқаррак аҭара, аиқәышаҳаҭра анапы аҵаҩра иабзоураны;▼
▲Аннексиеи аоккупациеи реиҧшымзаара алкаара аҭахны иҟоуп, ампыҵахалара иаанагом аҵакырадгьыл аиуристтә еиҭакрақәа аланагалоит ҳәа. Убас, иаҳҳәозар Босниеи Герцеговинеи, 1878 шықәса раахыс Австро-Венгриа анапаҵаҟа аоккупациа аҟны ианыҟаз, аннексиа азуын ҳәа иҧхьаӡан, 1908 шықәса рзынӡа формалла Османтәи аимпериа иаҵакырадгьылны иҧхьаӡан. Ҭырқәтәылатәи ареспублика Ладатәи Кипр аҧҵара рылаҳәан 1983 шықәса рзы, уахь аҭырқәа архәҭақәа аналагалаз, анаҩс 1974 шықәса рзы Ҭырқәтәыла мацарала иазхаҵан, аха уи аилазаара иалаҵамызт.
• *адиудикациақәа — ҳәынҭқаррак аҵакырадгьыл ахәҭак даҽа ҳәынҭқаррак аҭара, аӡбарҭеи арбитражтә органи рыӡбамҭа инақәыршәаны;▼
• *аахәаратә аамҭа акрахыҵра — асуверенитет аахәара, мамзаргьы аиура еимактәыз аҵакырадгьыл аҟны акраамҭа ҳәа;▼
• *аккрециа — ҿыц иаҧҵахазиаԥҵахаз адгьылтә ҭыҧқәаҭыԥқәа рыла аҳәынҭқарра аҵакырадгьыл аизырҳара. Ишьақәгылахьоу жәларбжьаратәи азин аҟны ишарбоу ала аннексиа — мамзаргьы ампыҵахалара иахьатәи аамҭазы аҵакырадгьыл аахәара аҟны аиуристтә ҵакы амам, избанзар ус еиҧшеиԥш аҭагылазаашьа жәларбжьаратәи аизыҟазаашьақәа рҟны амчра ахамырхәара апринцип еиланагоит. ▼
 
==Аннексиа жәларбжьаратәи азин аҟны==▼
▲Аннексиа, мамзаргьы ампыҵахалара абас еиҧш аилкаарақәа реиҧшымзаара азгәаҭатәуп:
Аклассикатә жәларбжьаратәи азин аҳәынҭқаррақәа азин рымнахуамызт арратә усқәа рымҩаҧгаразырымҩаԥгаразы. Даҽа ҳәынҭқаррак аҵакырадгьыл ампыҵахалара ганктәи аҳәамҭа ала, мамзаргьы аҭычратә еиқәышаҳаҭра амчра анаиулак анаҩс, аҭагылазаашьақәа зегьы азгәаҭаны аиуристтә шьаҭа змоу аҵакырадгьыл аахәара ауп ҳәа иҧхьаӡаниԥхьаӡан.▼
▲• «аӡәгьы иитәым адгьылқәа» раахәара (terra nullius) иеффективтәу аоккупациа ала, аҵакырадгьыл анапахьы аагара хықәкыс иҟаҵаны;
▲• цессиа-ҭынч мҩала ҳәынҭқаррак аҵакырадгьыл даҽа ҳәынҭқаррак аҭара, аиқәышаҳаҭра анапы аҵаҩра иабзоураны;
▲• адиудикациақәа — ҳәынҭқаррак аҵакырадгьыл ахәҭак даҽа ҳәынҭқаррак аҭара, аӡбарҭеи арбитражтә органи рыӡбамҭа инақәыршәаны;
▲• аахәаратә аамҭа акрахыҵра — асуверенитет аахәара, мамзаргьы аиура еимактәыз аҵакырадгьыл аҟны акраамҭа ҳәа;
▲• аккрециа — ҿыц иаҧҵахаз адгьылтә ҭыҧқәа рыла аҳәынҭқарра аҵакырадгьыл аизырҳара. Ишьақәгылахьоу жәларбжьаратәи азин аҟны ишарбоу ала аннексиа — мамзаргьы ампыҵахалара иахьатәи аамҭазы аҵакырадгьыл аахәара аҟны аиуристтә ҵакы амам, избанзар ус еиҧш аҭагылазаашьа жәларбжьаратәи аизыҟазаашьақәа рҟны амчра ахамырхәара апринцип еиланагоит.
 
Аибашьра аан, мамзаргьы зыӡбахә ҳәоу аҵакырадгьыл еибашьрала ганкахьалатәи ампыҵахалара — ари ҵыхәтәантәины, хырҧашьахырԥашьа змам ҭагылазаашьаны иҧхьаӡаниԥхьаӡан. Убри алагьы, аибашьра еилгаанӡа, мамзаргьы аҭынчратә еиқәышаҳаҭра анапы аҵарҩаанӡа, мчылатәи ампыҵахалара афакт аҵакырадгьылтә суверенитет аҭаразы азинтә шьаҭа азхоит ҳәа иҧхьаӡамызтиԥхьаӡамызт. Аҳәынҭқарра-амҧыҵахалаҩамԥыҵахалаҩ зинс иамаз аоккупациа ҟазҵаз аҳәынҭқарра азинқәа ракәын. ▼
▲Аннексиа жәларбжьаратәи азин аҟны
Даҽа ҳәынҭқаррак аҵакырадгьыл аиқәышаҳаҭра анапы аҵаҩрада уи аибашьра шьаҭас иамамзар, азинмчы амамызт ҳәа иҧхьаӡаниԥхьаӡан, аннексиа ҟазҵо аҳәынҭқарра ари аҵакырадгьыл аҟны иӷәӷәаны ашьаҭақәа аҳазаргьы. Убас, Босниеи Герцеговинеи раннексиа, 1908 шықәса рзы Австро-Венгриатәи аимпериа ала аиуристтә шьаҭа амамызт ҳәа иҧхьаӡаниԥхьаӡан, ари аҵакырадгьыл 1978 шықәса рзы Берлинтәи Аконгресс аӡбамҭа ала Австро-Венгриа анапаҵаҟа ишиагазгьы.▼
▲Аклассикатә жәларбжьаратәи азин аҳәынҭқаррақәа азин рымнахуамызт арратә усқәа рымҩаҧгаразы. Даҽа ҳәынҭқаррак аҵакырадгьыл ампыҵахалара ганктәи аҳәамҭа ала, мамзаргьы аҭычратә еиқәышаҳаҭра амчра анаиулак анаҩс, аҭагылазаашьақәа зегьы азгәаҭаны аиуристтә шьаҭа змоу аҵакырадгьыл аахәара ауп ҳәа иҧхьаӡан.
Актәи Адунеизегьтәи аибашьранӡа, акыр аҭынчратә еиқәышаҳаҭрақәа, насгьы уи анҵәамҭазы анапы зҵаҩыз, иазгәарҭон аиааира згаз аҳәынҭқаррақәа, мамзаргьы изиааиз аҳәынҭқаррақәа рыҭара, мамзаргьы ҿыц иаҧҵахазиаԥҵахаз аҳәынҭқаррақәа рыҭара. Ас еиҧшеиԥш аиқәышаҳаҭрақәа мчылатәи анапаҵаҩратә елементқәа ишрызцәымцозгьы, дара аиуристтә шьаҭа рымоуп ҳәа иҧхьаӡаниԥхьаӡан. ▼
▲Аибашьра аан, мамзаргьы зыӡбахә ҳәоу аҵакырадгьыл еибашьрала ганкахьалатәи ампыҵахалара — ари ҵыхәтәантәины, хырҧашьа змам ҭагылазаашьаны иҧхьаӡан. Убри алагьы, аибашьра еилгаанӡа, мамзаргьы аҭынчратә еиқәышаҳаҭра анапы аҵарҩаанӡа, мчылатәи ампыҵахалара афакт аҵакырадгьылтә суверенитет аҭаразы азинтә шьаҭа азхоит ҳәа иҧхьаӡамызт. Аҳәынҭқарра-амҧыҵахалаҩ зинс иамаз аоккупациа ҟазҵаз аҳәынҭқарра азинқәа ракәын.
▲Даҽа ҳәынҭқаррак аҵакырадгьыл аиқәышаҳаҭра анапы аҵаҩрада уи аибашьра шьаҭас иамамзар, азинмчы амамызт ҳәа иҧхьаӡан, аннексиа ҟазҵо аҳәынҭқарра ари аҵакырадгьыл аҟны иӷәӷәаны ашьаҭақәа аҳазаргьы. Убас, Босниеи Герцеговинеи раннексиа, 1908 шықәса рзы Австро-Венгриатәи аимпериа ала аиуристтә шьаҭа амамызт ҳәа иҧхьаӡан, ари аҵакырадгьыл 1978 шықәса рзы Берлинтәи Аконгресс аӡбамҭа ала Австро-Венгриа анапаҵаҟа ишиагазгьы.
▲Актәи Адунеизегьтәи аибашьранӡа, акыр аҭынчратә еиқәышаҳаҭрақәа, насгьы уи анҵәамҭазы анапы зҵаҩыз, иазгәарҭон аиааира згаз аҳәынҭқаррақәа, мамзаргьы изиааиз аҳәынҭқаррақәа рыҭара, мамзаргьы ҿыц иаҧҵахаз аҳәынҭқаррақәа рыҭара. Ас еиҧш аиқәышаҳаҭрақәа мчылатәи анапаҵаҩратә елементқәа ишрызцәымцозгьы, дара аиуристтә шьаҭа рымоуп ҳәа иҧхьаӡан.
 
==Аннексиа Амилаҭқәа Рлига аҧҟаҧҵәааԥҟаԥҵәа амчра анаиу ашьҭахь==
Даара иҭышәынтәалаз ааҧхьарахеитааԥхьарахеит, раԥхьатәи аннексиа алегитимразы Амилаҭқәа Рлига аҧҟаҧҵәааԥҟаԥҵәа (1920ш.), уи ажәабатәи ахәҭаҷ аҟны иаартны хәдықәҵара азнауан аҳәынҭқаррақәа рҵакырадгьылтә акзаарақәеи, аҳәынҭқаррақәа рполитикатә хьыҧшымреихьыԥшымреи, ажәаҩатәии ажәафтәии ахәҭаҷқәа рҟны акәзар, аибашьра алагара азин ҧкынԥкын. Анаҩс, ихадараз шьаҿаны иҟалеит Келлог-Бриан ипакт (1982ш.) амчра аиура, уи аибашьра азы азин ҟанаҵомызт, аполитикатә хықәкқәа рызнеиразы мыругас иҟаҵаны.
Ас еиҧш азинтә еиҭакрақәа ирыбзоураны, агрессиатә ҟазшьа змаз аибашьрақәа азиншьаҭа змамыз ҳәа ирыҧхьаӡо иалагеит, ус еиҧш аибашьра иабзоураны аҵакырадгьылқәа анапахьы аагара жәларбжьаратәи азин аҟны илегитимтәым, насгьы амч змам ҳәа иахәаҧшуа иалагеит.▼
 
▲Ас еиҧшеиԥш азинтә еиҭакрақәа ирыбзоураны, агрессиатә ҟазшьа змаз аибашьрақәа азиншьаҭа змамыз ҳәа ирыҧхьаӡоирыԥхьаӡо иалагеит, ус еиҧшеиԥш аибашьра иабзоураны аҵакырадгьылқәа анапахьы аагара жәларбжьаратәи азин аҟны илегитимтәым, насгьы амч змам ҳәа иахәаҧшуаиахәаԥшуа иалагеит.
Аннексиа – Еиду Амилаҭқа Реиҿкаара Аҧҟаҧҵа амчра анаиу ашьҭахь▼
1945 шықәса рзы, амчра зауз Еиду Амилаҭқәа Реиҿкаара аҧҟаҧҵәа жәларбжьаратәи азин аҟны ишьақәнарӷәӷәеит аннексиа аанкыларазы зегьы ирзеиҧшыз азин амҭара. Аҧҟаҧҵәа аҩбатәи ахәҭа ахҧатәии аҧшьбатәии ахәҭаҷқәа аҳәынҭқаррақәа-алахәылацәа ирыднаҵоит жәларбжьаратәи аҳәоуеиқәымшәарақәа рыӡбаларц ҭынчымҩала, иара убасгьы дара жәларбжьаратәи аизыҟазаашьақәа рҟны аҵакырадгьылтә акзаара, мамзаргьы иарбанызаалак аҳәынҭқарра аполитикатә хьыҧшымра мчралатәи ақәмақарреи амчи рыла рыӡбара аҟнытә рыҽныркылаларц. Абасала, аибашьра мацара акәымкәа, амч ахархәара иарбан формазаалакгьы иахәаҧшуа иалагеит жәларбжьаратәи-изакәандаратәу усны, уи еиҧш аус азин аиура зыҟамло. Абарҭқәа инарықәыршәаны, иарбанызаалак аннексиа - ампыҵахалара закәан шьаҭак аманы изыҟалом. ▼
Аҳәынҭқаррақәа аиуристтә шьаҭала ирыдуп аннексиа-ампыҵахалара амҩала инагӡоу, аҵакырадгьылтә еиҭакрақәа разхамҵара. Убри анаҩсангьы, аҳәынҭқарра аҵакырадгьыл зегьы аннексиа азура алнаршом уи аҳәынҭқарра жәларбжьаратәи азин асубиектк аҳасаб ала аныӡаара, алшара шамамгьы ахатәы суверинетет аҧҵаразы, аҵакырадгьыл хылаҧшра аҭара шзалнамыршогьы. ▼
 
▲==Аннексиа – Еиду Амилаҭқа Реиҿкаара АҧҟаҧҵаАԥҟаԥҵа амчра анаиу ашьҭахь==
Ҳаамҭазтәи азинтә ҭагылазаашьа▼
▲1945 шықәса рзы, амчра зауз Еиду Амилаҭқәа Реиҿкаара аҧҟаҧҵәааԥҟаԥҵәа жәларбжьаратәи азин аҟны ишьақәнарӷәӷәеит аннексиа аанкыларазы зегьы ирзеиҧшызирзеиԥшыз азин амҭара. АҧҟаҧҵәаАԥҟаԥҵәа аҩбатәи ахәҭа ахҧатәииахԥатәии аҧшьбатәииаԥшьбатәии ахәҭаҷқәа аҳәынҭқаррақәа-алахәылацәа ирыднаҵоит жәларбжьаратәи аҳәоуеиқәымшәарақәа рыӡбаларц ҭынчымҩала, иара убасгьы дара жәларбжьаратәи аизыҟазаашьақәа рҟны аҵакырадгьылтә акзаара, мамзаргьы иарбанызаалак аҳәынҭқарра аполитикатә хьыҧшымрахьыԥшымра мчралатәи ақәмақарреи амчи рыла рыӡбара аҟнытә рыҽныркылаларц. Абасала, аибашьра мацара акәымкәа, амч ахархәара иарбан формазаалакгьы иахәаҧшуаиахәаԥшуа иалагеит жәларбжьаратәи-изакәандаратәу усны, уи еиҧшеиԥш аус азин аиура зыҟамло. Абарҭқәа инарықәыршәаны, иарбанызаалак аннексиа - ампыҵахалара закәан шьаҭак аманы изыҟалом.
Изакәаным аннексиа апринцип изныкымкәа ишьақәырӷәӷәан еиуеиҧшым Еиду Амилаҭқәа Реиҿкаара Ассамблеиа Хадеи Ашәарҭадаратә Хеилаки ррезолиуциақәа рҟны. 1967 шықәса рзы, Ашәарҭадаратә Хеилак 242-тәи (1967ш.) арезолиуциа аҟны инаҵшьны иазгәаҭан «аибашьра амҩала аҵакырадгьыл анапахьы аагара ҟалом» ҳәа. Ас еиҧш ишьақәырӷәӷәан,1974 шықәса рзы, Еиду Амилаҭқәа реиҿкаара Ассамблеиа Хада 3314 (XXIX) арезолиуциа аҟны, ахәбатәи ахәҭа ахҧатәи апунк аҟны агрессиазы аилкаара атәы ахьаҳәо, уа иазгәаҭан «иарбанызаалак аҵакырадгьыл анапахьы аагара, агрессиа ахархәара ала, азакәан шьаҭа аманы иҧхьаӡазарц залшом» ҳәа.▼
Арегионалтә ҳаракыра аҟны Хельсинктәи Ахыркәшаратә акт-1975 ш. рзтәи аҟны I—IV апринципқәа рҟны аҳәынҭқаррақәа рсуверентә еиҟарара азханаҵоит. Аҳәынҭқаррақәа ҭакҧхықәраны ирыдуп амч ахамырхәара, ақәымчра аҳәаақәа рыламкьысра, аҳәынҭқаррақәа рҵакырадгьылқәа ракзаара аганахь ала, ус аҭыҧ анаиу аамҭазы, аннексиа ахархәарала аҵакырадгьылқәа анапахьы аагара азакәантә шьаҭа амамзаара шьақәнарӷәӷәоит.▼
Ахҧатәи аҳәынҭқаррақәа иарбанызаалак рҵакырадгьылтә ҧсахрақәа, аннексиа абзоурала иҟалаз, разхамҵара атәы ҳәоуп Жәларбжьаратәи азин азы акомиссиа азакәанҧҵара аҟны. ▼
 
▲Аҳәынҭқаррақәа аиуристтә шьаҭала ирыдуп аннексиа-ампыҵахалара амҩала инагӡоу, аҵакырадгьылтә еиҭакрақәа разхамҵара. Убри анаҩсангьы, аҳәынҭқарра аҵакырадгьыл зегьы аннексиа азура алнаршом уи аҳәынҭқарра жәларбжьаратәи азин асубиектк аҳасаб ала аныӡаара, алшара шамамгьы ахатәы суверинетет аҧҵаразыаԥҵаразы, аҵакырадгьыл хылаҧшрахылаԥшра аҭара шзалнамыршогьы.
Иерусалими Голантәи аҳаракырақәеи рымпыҵахалара▼
 
▲==Ҳаамҭазтәи азинтә ҭагылазаашьа==
▲Изакәаным аннексиа апринцип изныкымкәа ишьақәырӷәӷәан еиуеиҧшымеиуеиԥшым Еиду Амилаҭқәа Реиҿкаара Ассамблеиа Хадеи Ашәарҭадаратә Хеилаки ррезолиуциақәа рҟны. 1967 шықәса рзы, Ашәарҭадаратә Хеилак 242-тәи (1967ш.) арезолиуциа аҟны инаҵшьны иазгәаҭан «аибашьра амҩала аҵакырадгьыл анапахьы аагара ҟалом» ҳәа. Ас еиҧшеиԥш ишьақәырӷәӷәан,1974 шықәса рзы, Еиду Амилаҭқәа реиҿкаара Ассамблеиа Хада 3314 (XXIX) арезолиуциа аҟны, ахәбатәи ахәҭа ахҧатәиахԥатәи апунк аҟны агрессиазы аилкаара атәы ахьаҳәо, уа иазгәаҭан «иарбанызаалак аҵакырадгьыл анапахьы аагара, агрессиа ахархәара ала, азакәан шьаҭа аманы иҧхьаӡазарциԥхьаӡазарц залшом» ҳәа.
▲Арегионалтә ҳаракыра аҟны Хельсинктәи Ахыркәшаратә акт-1975 ш. рзтәи аҟны I—IV апринципқәа рҟны аҳәынҭқаррақәа рсуверентә еиҟарара азханаҵоит. Аҳәынҭқаррақәа ҭакҧхықәраныҭакԥхықәраны ирыдуп амч ахамырхәара, ақәымчра аҳәаақәа рыламкьысра, аҳәынҭқаррақәа рҵакырадгьылқәа ракзаара аганахь ала, ус аҭыҧаҭыԥ анаиу аамҭазы, аннексиа ахархәарала аҵакырадгьылқәа анапахьы аагара азакәантә шьаҭа амамзаара шьақәнарӷәӷәоит.
▲АхҧатәиАхԥатәи аҳәынҭқаррақәа иарбанызаалак рҵакырадгьылтә ҧсахрақәаԥсахрақәа, аннексиа абзоурала иҟалаз, разхамҵара атәы ҳәоуп Жәларбжьаратәи азин азы акомиссиа азакәанҧҵараазакәанԥҵара аҟны.
 
▲==Иерусалими Голантәи аҳаракырақәеи рымпыҵахалара==
1947 шықәса рзтәи Еиду Амилаҭқәа Реиҿкаара Аплан аҟәша инақәыршәаны, Иерусалим жәларбжьаратәи қалақьны иҟалар акәын. Иара иадыргалоз ауриатәии арабтәии аҳәынҭқаррақәа ирыҵанакуа иҟамлар акәын. Араб-израильтәи аибашьра аан, 1948 шықәса рзы, Иерусалим мраҭашәаратәи ахәҭа Израиль иаанакылеит. Аибашьра еилгеит 1949 шықәса рзы, анапы зҵаҩыз аинышәаразы аиқәышаҳаҭра ала.
1967 шықәса рзы, фымштәи аибашьра аан игаз аиааира иабзоураны, Израиль Мрагыларатәи Иерусалим анапахьы иаанагеит, уи алагьы ақалақь аҵакырадгьыл хылаҧшра анаҭо иҟалеит, уи анаҩс иаку Иерусалим аҟны ахатәы суверенитет рыланаҳәеит. ▼
Израиль иаднакылоз аусқәа жәларбжьаратәи аилазаара иаднамкылеит, изакәаным аннексиатә актуп ҳәа иаҧхьаӡеит, уи иалнаршом ақалақь астатус аҧсхара жәларбжьаратәи азин инақәыршәаны ҳәа иаԥхьаӡеит. Ус шакәыз дырҵабыргуеит Еиду Амилаҭқәа Реиҿкаара Ассамблеиа хадеи Ашәарҭадаратә Хеилаки ирыдыркылаз арезолиуциақәа (шәахәаҧш, Арезолиуциақәа 2253 [ES-V] и 2254 [ES-V] 1967 ш.), (убасгьы арезолиуциа 252 1968 ш.). Ас еиҧш апозициа анаҩстәи арезолиуциақәа рҟынгьы ишьақәырӷәӷәан.▼
Голантәи аҳаракырақәа раннексиа атәы ҳҳәозар, ус еиҧш Израиль имҩаҧнагеит, 1981 шықәса ҧхынҷкәынмза 14 рзы ирыдыркылаз Голантәи аҳаракырақәа рзы Азакәан амчра ахархәара ала, Ашәарҭадаратә Хеилак арезолиуциа аҟны ишьақәнарӷәӷәеит: «Израиль аӡбамҭа ахатәы закәанқәа рышьақәыргыларазы, аоккупациа зызуу сириатәи Голантәи аҳаракырақәа рҟны аиурисдикциеи анапхгараҭареи рышьақәыргылара иазырхоу жәларбжьаратәи аиуристтә мчра амам», – ҳәа (Еиду Амилаҭқәа реиҿкаара Ашәарҭадаратә Хеилак арезолиуциа №497 1981 ш.). Аиҧш зеиҧшыз агәаанагара аҳәеит Ассамблеиа Хада арезолиуциа ES-9/1, 1982 шықәса рзы. Аха ус шакәызгьы, 2017 шықәса ҧхынҷкәынмза 6 рзы, Еиду Америкатәи Аштатқәа рхада Дональд Трамп официалла аҳәамҭа ҟаиҵеит Иерусалим Израиль иаҳҭнықалақьуп ҳәа. ▼
 
▲1967 шықәса рзы, фымштәи аибашьра аан игаз аиааира иабзоураны, Израиль Мрагыларатәи Иерусалим анапахьы иаанагеит, уи алагьы ақалақь аҵакырадгьыл хылаҧшрахылаԥшра анаҭо иҟалеит, уи анаҩс иаку Иерусалим аҟны ахатәы суверенитет рыланаҳәеит.
Ҟрым аннексиа▼
 
2014 шықәса рзтәи Украинатәи ареволиуциа, Евромаидан аҵысра алахәцәа рыла иабжьгаз, Украина аҳҭнықалақь Киев аҟны, акыр ианубаалаша ахҟьаҧҟьақәа ҟанаҵеит Ҟрым азы. Адгьылбжьаха амчрақәа, еиҳарак аетникатә аурысцәа рыла ишьақәгылоу ауааҧсыра роуп еснагь аурыс политика иадгылоз, уаанӡатәи рпрезидент В. Ианукович иполитика иадгылоз. Уи атәыла даналырца, иааргаз мраҭашәараҟа иҧшуаз аамҭалатәи аиҳабыра, «насильственная украинизация» иашьҭаз, Ҟрым аганахь ала асепаратисттә дҵақәа ықәнаргыло иалагеит. ▼
▲Израиль иаднакылоз аусқәа жәларбжьаратәи аилазаара иаднамкылеит, изакәаным аннексиатә актуп ҳәа иаҧхьаӡеитиаԥхьаӡеит, уи иалнаршом ақалақь астатус аҧсхарааԥсхара жәларбжьаратәи азин инақәыршәаны ҳәа иаԥхьаӡеит. Ус шакәыз дырҵабыргуеит Еиду Амилаҭқәа Реиҿкаара Ассамблеиа хадеи Ашәарҭадаратә Хеилаки ирыдыркылаз арезолиуциақәа (шәахәаҧшшәахәаԥш, Арезолиуциақәа 2253 [ES-V] и 2254 [ES-V] 1967 ш.), (убасгьы арезолиуциа 252 1968 ш.). Ас еиҧшеиԥш апозициа анаҩстәи арезолиуциақәа рҟынгьы ишьақәырӷәӷәан.
2017 шықәса, хәажәкырамза 17 рзы, Украинатәи Автономтә Республика Ҟрым ахьыҧшымра рыланаҳәеит, насгьы Урыстәылатәи Афедерациа алаларазы аҳәара ҟанаҵеит. Ҟрым аҳәара Урыстәыла адгылара азыҟанаҵеит, адырҩаҽныҵәҟьа Урыстәылатәи Афедерациа Ахада Владимир Путини Ҟрым ахаҭарнакцәеи Ҟрым Урыстәыла адҵаразы аиқәышаҳаҭра рнапы аҵарҩит, уи иабзоураны Ҟрым официалла Урыстәылатәи Афедерациа иасубиектны ирылаҳәан.▼
 
2014 шықәса, хәажәкырамза 24 рзы Еиду Амилаҭқәа Реиҿкаара Ассамблеиа Хада арезолиуциа 68/262 аднакылеит, Украина аҵакырадгьылтә акзаара иадгылоз. Арезолиуциа аҟны аҳәамҭа ҟаҵоуп, Ҟрым хәажәкырамза 16, 2014 шықәса рзы имҩаҧгаз Ареферендум азакәан шьаҭа амам ҳәа, насгьы аҳәынҭқаррақәа зегьы, жәларбжьаратәи аиҿкаарақәа рахь ааҧхьара ҟаҵан Автономтә Республика Ҟрыми ақалақь Севастополи рыстатус аҧсахра азхарымҵаларц азы. ▼
▲Голантәи аҳаракырақәа раннексиа атәы ҳҳәозар, ус еиҧшеиԥш Израиль имҩаҧнагеитимҩаԥнагеит, 1981 шықәса ҧхынҷкәынмзаԥхынҷкәынмза 14 рзы ирыдыркылаз Голантәи аҳаракырақәа рзы Азакәан амчра ахархәара ала, Ашәарҭадаратә Хеилак арезолиуциа аҟны ишьақәнарӷәӷәеит: «Израиль аӡбамҭа ахатәы закәанқәа рышьақәыргыларазы, аоккупациа зызуу сириатәи Голантәи аҳаракырақәа рҟны аиурисдикциеи анапхгараҭареи рышьақәыргылара иазырхоу жәларбжьаратәи аиуристтә мчра амам», – ҳәа (Еиду Амилаҭқәа реиҿкаара Ашәарҭадаратә Хеилак арезолиуциа №497 1981 ш.). АиҧшАиԥш зеиҧшыззеиԥшыз агәаанагара аҳәеит Ассамблеиа Хада арезолиуциа ES-9/1, 1982 шықәса рзы. Аха ус шакәызгьы, 2017 шықәса ҧхынҷкәынмзаԥхынҷкәынмза 6 рзы, Еиду Америкатәи Аштатқәа рхада Дональд Трамп официалла аҳәамҭа ҟаиҵеит Иерусалим Израиль иаҳҭнықалақьуп ҳәа.
 
▲==Ҟрым аннексиа==
▲2014 шықәса рзтәи Украинатәи ареволиуциа, Евромаидан аҵысра алахәцәа рыла иабжьгаз, Украина аҳҭнықалақь Киев аҟны, акыр ианубаалаша ахҟьаҧҟьақәаахҟьаԥҟьақәа ҟанаҵеит Ҟрым азы. Адгьылбжьаха амчрақәа, еиҳарак аетникатә аурысцәа рыла ишьақәгылоу ауааҧсыраауааԥсыра роуп еснагь аурыс политика иадгылоз, уаанӡатәи рпрезидент В. Ианукович иполитика иадгылоз. Уи атәыла даналырца, иааргаз мраҭашәараҟа иҧшуазиԥшуаз аамҭалатәи аиҳабыра, «насильственная украинизация» иашьҭаз, Ҟрым аганахь ала асепаратисттә дҵақәа ықәнаргыло иалагеит.
 
▲2017 шықәса, хәажәкырамза 17 рзы, Украинатәи Автономтә Республика Ҟрым ахьыҧшымраахьыԥшымра рыланаҳәеит, насгьы Урыстәылатәи Афедерациа алаларазы аҳәара ҟанаҵеит. Ҟрым аҳәара Урыстәыла адгылара азыҟанаҵеит, адырҩаҽныҵәҟьа Урыстәылатәи Афедерациа Ахада Владимир Путини Ҟрым ахаҭарнакцәеи Ҟрым Урыстәыла адҵаразы аиқәышаҳаҭра рнапы аҵарҩит, уи иабзоураны Ҟрым официалла Урыстәылатәи Афедерациа иасубиектны ирылаҳәан.
▲2014 шықәса, хәажәкырамза 24 рзы Еиду Амилаҭқәа Реиҿкаара Ассамблеиа Хада арезолиуциа 68/262 аднакылеит, Украина аҵакырадгьылтә акзаара иадгылоз. Арезолиуциа аҟны аҳәамҭа ҟаҵоуп, Ҟрым хәажәкырамза 16, 2014 шықәса рзы имҩаҧгазимҩаԥгаз Ареферендум азакәан шьаҭа амам ҳәа, насгьы аҳәынҭқаррақәа зегьы, жәларбжьаратәи аиҿкаарақәа рахь ааҧхьараааԥхьара ҟаҵан Автономтә Республика Ҟрыми ақалақь Севастополи рыстатус аҧсахрааԥсахра азхарымҵаларц азы.
 
==Босниеи Герцеговинеи рымпыҵахалара==
Босниеи Герцеговинеи 1878 шықәса раахыс Австро-Венгриа анапаҵаҟа аоккупациа аҟны ианыҟаз, аннексиа азун ҳәа иҧхьаӡаниԥхьаӡан 1908 шықәса рзы, уаанӡа формалла Османтәи аимпериа иаҵакырадгьылны иҧхьаӡаниԥхьаӡан. Ҭырқәтәылатәи ареспублика Ладатәи Кипр рылаҳәан 1983 шықәса рзы, уахь аҭырқәа архәҭақәа аналагалаз анаҩс 1974 шықәса рзы, иара Ҭырқәтәыла мацарала иазхаҵан, аха уи аилазаара иалаҵамызт.
 
==Алитература==
Ахыҵхырҭа – https://ab.wikipedia.org/wiki/Ампыҵахалара