Багаԥшь, Сергеи Уасил-иԥа

Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада
Сергеи Уасил-иԥа Багаԥшь» аҿынтә еиҭа ишьҭиз)

Серге́и Уаси́л-иԥа́ Бага́ԥшь (аур. Серге́й Васи́льевич Бага́пш; хәажәкырамза 41949 ш., Аҟәалаҵарамза 292011 ш., Москва, Урыстәыла) — Аԥсны аҳәынҭқарра Ахада (2005-2011 шш).

Сергеи Уасил-иԥа Багаԥшь
аур. Сергей Васильевич Багапш
2-тәи Аԥсны Аҳәынҭқарра ахада
Амаҵураҭыԥ ахь:
жәабранмза 122005 ш. – лаҵарамза 292011 ш.
Аԥхьа иҟаз Владислав Григори-иԥа Арӡынба
Аҭынха Александр Золотинска-иԥа Анқәаб
2-тәи Аԥсны аԥыза-министр
Амаҵураҭыԥ ахь:
мшаԥымза 291997 ш. – ԥхынҷкәынмза 201999 ш.
Ахада Владислав Григори-иԥа Арӡынба
Аԥхьа иҟаз Геннади Леонид-иԥа Гагәылиа
Аҭынха Виачеслав Михаил-иԥа Цыгәба
1-тәи Аԥсны аԥыза-министр актәи ихаҭыԥуаҩ
Амаҵураҭыԥ ахь:
1995 ш. – мшаԥымза 291997 ш.
Аԥыза-министр Геннади Леонид-иԥа Гагәылиа
Ахада Владислав Григори-иԥа Арӡынба
Аԥхьа иҟаз Аусбарҭа амаҵура
Аҭынха Константин Константин-иԥа Озган

Аполитикатә партиа
Алахәылара Аԥсны Акзаара
Асовет Еидгыла акоммунисттә партиа

Аира хәажәкырамза 4, 1949 ш.
Аҟәа
Аԥсра лаҵарамза 29, 2011 ш.
Москва
Аԥсра зыхҟьаз сердечная недостаточность
Аԥсыжра аҭыԥ Џьгьарда
Амилаҭра Аԥсуа
Атәылауаҩра Асовет Еидгыла,
Аԥсны Аҳәынҭқарра,
Қырҭтәыла
Ахәыҷқәа Зураб Сергеи-иԥа Багаԥшь
Лиана Сергеи-иԥҳа Багаԥшь
Ажәла Багаԥшь
Алма-матер Грузинский государственный университет субтропического хозяйства
Аусура аполитик
Анашьамҭақәа Аԥсны Афырхаҵа
орден Суворова
орден Почёта
орден Дружбы
орден «За заслуги»
… подробнее на Викиданных
Анаԥынҵамҭа

Абиографиа

Заатәи ашықәсқәа

Диит хәажәкырамза 4 1949 шықәсазы Аҟәа ақалақь Уасили Шушанеи рҭаацәараҿы. Уи иаб иабду амҳаџьырра зыхганы иааз дреиуан. Ихьӡын Раџьаԥ. Иара Ҭырқтәылатәи Аԥсныҟа дхынҳәит XX ашәышықәса алагамҭаз. Иабду ихьӡын Саид. Уи иҭаацәеи иареи 1928 шықәсазы нхара диасуеит џбынџьла иахьатәу Џьгьарда ақыҭа Очамчыра араион.[1]

10 тәи Ашьхарыуаа рышкол даналга ашьҭахь дҭалоит Қарҭтәи ақыҭанхаҩтә асубтропикатә институт аограном изанааҭ ала. Уи аҵара бзианы иҵон, убри инамаданы аусгьы иуан, аԥхьа аус иуан аҩыҟаҵарҭатә завод аҿы. Нас аус иуан аҳәынҭқарратә банкаҿ инкосатырс. Истудентә ԥсҭазаараҿ бзиа ибон аспорт, дыҟан капитанс Аԥсны еидкылаз амҵәышәмпыл асраҿы[1].

1972 ш. Москватәи ақыҭанхамҩатә аҟәша аефирхәшат совынхара еиҳабыс. 1973-1974 шш. рзы дахысит аррамаҵура. Уи далган данаа ашьҭахь дҟаҵан Аԥснытәи абком акомҿар рымҩақәҵаҩ еиҳабыс.

Ипартиатә усура

1978 ш. Сергеи Багаԥшь дҟаҵан еиҳабыс Қырҭтәылатәи аинформациатә сектор аҿы, иара убас уи инадҳәалан дҟаҵан аҿар рқыҭанхамҩатә усуҩ еиҳабыс.

1980 ш. дыҟан Қырҭтәыла ВЛКС Аԥснытәи аобком маӡаныҟәгаҩс.

1982 ш. Сергеи Багаԥшь дахаргылан Очамчыратәи РК Қырҭтәыла КП актәи амаӡаныҟәгаҩыс.

1989 ш. далахәын Аԥсны имҩаԥысуаз аилыхара. Уи аилыхараҿ иоуит ахәара. Уи аилыхара дахьылахәыз азы имхын ипартиатә маҵура.

1989-1991 шш. дыҟан Аԥсны Аҳәынҭқарратә АССР агроаалыхратә аилак аиҳабы ихаҭыԥуаҩс[2].

СССР анеилаҳаз

1992 ш. С. Багаԥшь дҟаҵан Совмин 1 тәи ихаҭыԥуаҩ ихантәаҩыс. 1992-1993 шш. ақырҭуа-аԥсуа реидыслараҿ актәи амшаз Аҟәа иалахаз аԥсуа ҭаацәара рхәҷқәеи дареи ралгара дацхрааит. Уи имҩаԥигон аиҿцәажәара ақырҭуеи-аԥсуеи реидыслараҿ. Иара убас уи аиҿцәажәарақәа мҩаԥысуан Аҟәеи Қарҭи ақалақьқәа рҿы. Раԥхьатәи аидысларақәа рҿы С. Багаԥшь ихы зызкыз ижәлар ишахәҭаз џьаԥҳанылеи, амедикамент маҭәахәқәеи, абылтәи рыла реиқәыршәара акәын. Уи имҩаԥигон аиҿкааратә усқәа мраҭашәаратәи Урыстәылеи Нхыҵ-Кавкази хатәгәаԥхарала иааз рыбжьара. Изныкымкәа далахәын ақырҭуеи-аԥсуеи реидыслара аиныршәараҿ.

Аибашьра ашьҭахь аминисторцәа рсовет аилазаареи 1 тәи ихаҭыԥуаҩ ахантәаҩыс Аԥснынтәи дышьҭын Москваҟа, Урыстәылатәи аҳәынҭқарреи Аԥсны аицхыраара рыбжьалараҿ аиқәшаҳаҭрақәа мҩаԥигон, иара убас уа иҟаз аԥсуаа рыцхырааразы.

1995 ш. В. Арӡынба идҵала иара дҟаҵан Аԥсны Ахәынҭқарра 1 тәи ипремиер ихаҭыԥуаҩс.

Аԥсны Аҳәынҭқарра данахагылаз

2004 шықәсазы Аԥсны еиҿкаахеит зегь реиҳа иӷәӷәаз аоппозициа. Иеҿкааз аоппозициа усҟаитәи аамҭаз рҽеидыркәлеит аԥсуа политикцәа С. Багаԥшь А. Анқәаб, иара убас урҭ ирдгылеит азеиԥш-политикатә партиақәа „Амцахара“ „Аԥсны акзаареи“.

Аԥсны ахада иалыхраҿ 2004 ш. В. Арӡынба ишьҭрамдаҩс дҟаиҵоит Р. Ҳаџьынба, аоппозици аҟынтәи дқәдырӷылеит С. Баӷаԥшь.

Уи икандидатуратә планаҿ хықәкы хадас иман итәылаҿ иҟаз авторитаризмра аԥыхра, 11 шықәса инеиԥынкыланы иҟаз.

2001 ш. жьҭаарамӡа 3 рзы имҩаԥгаз абжьыҭырақәарҿы 50,06% аиҳара иманы ажәлар далырхуеит С. Баӷаԥшь. Аха усҟантәи аамҭаз атәлаҿ иҟалоит аибарххара змаз аҭагылазаашьа. Актәи ахада В. Арӡинбеи иара ишьҭрамдаҩи Р. Ҳаџьынба мап ацәыркуеит атәылаҿ имҩаԥгаз абжьыҭирақәа рлыҵшәа азхаҵара. Уи инашьҭарххан Аԥсны иреиҳау аӡбарала ицбан аҩынтәраан абжьыҭырақәа атәылаҿ рымҩаԥгара. Урыстәлатәи абжьаҟазаҩцәа рыӡбарала еизааибаганы 2004 ш. жьҭаарамза 3 рзы имҩаԥгаз абжьыҭырақәа рлыҵшәа аԥыхын. Ирыдкылан азакәан аҩынтәраантәи абжьыҭирақәа. Имҩаԥган ажьырныҳәамза 12 2005 шықәсазы. Аха усҟан иҟалаз аҭагылазаашьа аҭышәантәаларыз иӡбан аҩџьагь акандидатцәа еидгыланы еиҵцарц. С. Багаԥшь Аԥсны ахада иаҳасабала, Р. Ҳаџьынба уи ихаҭыԥуаҩс.

Ҿыцны ишьақәыргылаз абжьыҭира Багаԥшьи Ҳаџьынбеи ртандем иаиоуит абыжьқәа рацәаны. Аԥсны алхратә центыр ишышьақәнаргыло ала, абжьыҭираҿ рҽаладрхәеит 75719 ауааԥсыра, иара иапонент Иакуб Лакоба - 3549. Жәабранымза 12 2005 ш-зы иҟалеит С. Багаԥшь иинаугурациа.

2006 ш-зы ифакттәу аҳәааҿы Қырҭәылеи Аԥсни рыбжьара аҭагылазаашьа аҽазнык иуадаҩхеит. Ԥхынгәымза 25 2006 ш. аиҳабыраҿагылара иҟаҵаз арзаҳал ашьҭахь Емзар Квициани Қырҭтәылатәи аполициеи иалагеит Кәдрытәи Аҩхаа хыхьтәи ахәҭа Чхалҭа ҳәа иахьашьҭаз Аԥсны иалцаз анкьатәи ахадара Қырҭәыла иҟоу уахь рнагара хыркәшан ԥхынгәымза 27 2007 ш-зы.

С. Багаԥшь бзиа ибон ирацәаны аҭаҭынхара, аха аамҭа цацыԥхьаӡа игәамбзиара ианымԥшыр залымшеит. 2007 ш-зы мшаԥымзазы Аԥсны ахада ахәышәтырҭахь дышьҭаҵан иоуз ахьаа иахҟьаны. Адырҩаҽны уи дԥыруеит Москваҟа, иҽыхәышәтәра уа иациҵарац Багаԥшь аԥхьа ихәыԥшит Росдрав акардиологиатә наука ҭҵааратә хәышәтәырҭа, уахьынтәи диаган ихадоу аклиникатә хәышәтәырҭахь, Урыстәыла Афедерациа напхгара ахьазиуаз. Абри зегь рышьҭахь Багаԥшь дызхәышәтәуз рдҵақәа рыла икаижьыр акәхоит бзиа иибоз аҭанынхара.

Цәыббрамза 20 2007 ш-зы гәыԥҩык ақырҭуа мпыҵахалаҩцәа Тҟәарчал араион иҟаз арра зхызгоз асолдаҭцәа ргәыԥ иақәлеит, иара убри ашықәсан жьҭаарамза 30 СНГ аҭынчрашьақәыргыларатә бжьаҟазаратә мчқәа ақырҭуа полициеи, иара убас урҭ раҵкыс џьарла еибыҭаз Қырҭтәыла аспецнази ирықыланы рабџьар рымырхуеит. 2008 шықәса алагамҭаз Қырҭтәылатәи ар Аԥсны аҳәаа иазааигәаны аҽазыҟаҵарақәа мҩаԥыргеит. Урҭ уахьынтәи лассы-лассы Аԥсны атерриториа иахаԥраауа иалагеит аҳаирыпланқәа аԥырҩы дзықәтәам. Хәажәкырамза 18 мшаԥымза 20 рзы Аԥсны ашәарҭадара ацәаҳәа ааигәара икажьын ԥырҩыда иԥыруаз аҳаирыпланқәа. 2008 ш-зы ԥхынгәымза 25 рзы С. Багаԥшь официал визитла дцоит Москваҟа, урҭ уа Урыстәыла ахадеи иареи ирыцәалажәон Аԥсны ихьыԥшу ҳәынҭқарран азхаҵара. Ари ажәабжь ираҳаз ақырҭуа ҳәынҭқарра иаразнак иҽим анеготивтә реакциа рнаҭеит.

2008 ш-зы Аахыҵ Уаԥстәыла иҟаз аидыслара ӷәӷәаан С. Багаԥшь дыҟан Аԥсны ихадоу абџьаршьҭыхратә мчы дахаданы. Ари аибашьраҿ Аԥсны имҩаԥнагон Аахыҵ Уаԥстәылаҿ аганахь ала аибашьратә хырхарҭа, Қырҭтәылатәи ар абжа аганахь инаган. Ари ажәылараҿ нанҳәамза 9-12 нӡа Аԥсны ишьаԥнаргылеит Кәыдры аҩхаа атериториа зегьы ахылаԥшра аманы. Уи Қырҭтәылатәи аполициеи, иара убас Аԥсны иалцоу анкьатәи ахадара ахаҭарнакцәеи рҟынтәи ихы иақәиҭтәын.

Д. Медведеви, Едуард Какоиты, С. Багаԥшьи, Кремль реиԥылара

С. Багаԥшь инапы иаҵаиҩуеит ф-принципк аҭышәантәалараз.

Нанҳәамза 14 2008 ш-зы Д. Медведеви, Аахыҵ Уаԥстәыла ахада Е. Какоитеи реиԥылараҿ инапы аҵеиҩит ф-принципк Қырҭтәылеи Аахыҵ Уаԥстәылеи, иара убас ақырҭуа-аԥсуеи реидыслара аҭышәантәалара, заа Медведеви Саркози аус здырулахьаз.

2008 ш-зы нанҳәамза 21 Аԥсны апарламент ахадара аҳәара ҟанаҵоит УФ Апрезидент иахь, иара убас уи аҳәара ҟанаҵоит Урыстәыла Афедерациа адума ашҟа Аҳәынҭқарра ахьыԥшымра азхаҵаразы. Нанҳәамза 25 Афедерациа ахадара УФ иара убас Аҳәынҭқарра адума УФ еицҿакны ирыдыркылоит Урыстәыла ахада Аԥсны азхаҵаразы иҟаиҵаз алагала. Нанҳәамза 26 Урыстәыла ахада Дмитри Медведев инапы аҵаиҩуеит аусԥҟа, «Аԥсны Аҳәынҭқарра исуверинитету ихьыԥшымны иҟазарц», уи иӡбоит адипломаттә аиҩызареи аус еицуреи, ацхыраареи аиқәшаҳаҭра рыбжьазарц. 2008 ш-зы цәыббрамза 4 Аԥсны ахьыԥшымра иаиоуз иазханаҵоит Никарагуа, уи аамышьԥихь жьҭаарамза 10 2009 ш-зы Аԥсны ахьыԥшыра азханҵоит Венесуела атәыла.

2009 ш-зы ԥхынҷкәынмза 12 Аԥсны иҟалеит аҩыбатәи абжьҭира, аҽазнык С. Багаԥшь аиааира иганахь иҟалоит. 2010 ш-зы жәабранмза 12 уи идикылоит аиногурациа.

2010-2011 шш.-рзы С. Багаԥшь хықәкыла дазҿлымҳан Аԥсны жәларбжьаратәи аҳәынҭқаррақәа иазхарҵац 2010 ш-зы уи дырҭааит атәылақәа Урыстәыла, Куба, Венесуела, Никарагуа, уи урҭ рыбжьара имҩаԥигон аиҿцәажәарақәа.

Ичымазареи иԥсҭазаара алҵреи

Мшаԥымзы 2011 ш-зы С. Багаԥшь Ҭырқтәыла иҟоу адиаспора рааԥхьарала дцоит хатәы визитла. Уи аҽны Ҭырқәтәылатәи Аҳәаанырцәтәи Аусқәа рминистрра иҟанаҵеит алаҳәарақәа уи иаара игәамбзиара ишадҳәалаз. Лаҵарамза 21 Багаԥшь Урыстәылатәи Франциатәи аспециалистра Москватәи аклиникатә хәышәтәырҭаҿ №83 дышҭан. Уи игәамбзиара аҭагылазаашьа иҟаз ала, ишьақәаргылан Аԥсны ахада ирыԥҳа акиба шамаз.

Лаҵарамза 27 ауха Аԥсны ахада Багаԥшь игәабзиара зынӡа ицәгьахоит. Уи ацхыраара ӷәӷәа шимазгьы, ичымазара дзазымиааикәа лаҵарамза 29 2011 ш-зы идунеи иԥсахуеит.

Иԥсыжра

2011 ш-зы лаҵарамза 30 Москва Урыстәыла абџьаршьҭыхратәи мчы акультуратә центыр аҿы имҩаԥысит атәылауаҩратә панахида, аҵыхәтәантәи инаскьагараз даҭааит Урыстәыла Федерациа Ахада Дмитри Медведев. Уи аҽны ауха Аҟәатәи аҳаирапланла Урыстәыла МЧС С. Багаԥшь иԥсыбаҩ ааган иԥсадгьылахь.

С. Багаԥшь уи нахыс рашәарамза 2 рзы аҵыхәтәантәи имҩаԥгара мҩаԥысуан Аҟәа дахьынхоз иҩны. Аԥсы дихаԥхьон Аԥснытәи аиашахаҵаратә уахәама амаӡаниҟәгаҩ аиреи Виссарион Аԥлиа. Уи ашьҭахь аԥсы диаргоит Аԥснытәи афилармониа ахан ахь, уа аҵыхәтәантәи инаскьагараҿ абзиараз ҳәа иарҳәарц иааит Аҩадатәи Кавказ ареспубликақәа делегациа, ахәҭак-ахьала иазхаҵоу Мраҭашәартәи Уаԥстәыла, иара убас иазхаҵам атәылақәа Нагорни Карабах, Преднестровиа ахаҭарнакцәа, Урыстәыла аделегациеи, иара убас Урыстәыла ацхаражәҳәаҩ аусзуцәа, иара убас аҵыхәтәантәи инаскьагараҿ дыҟан Урыстәыла аԥыза-министр В. Путин.

С. Багаԥшь дызҭаз акәыба Аԥсны Ахьчаратә Министрра почиотла лафетла Аҟәа амҩа иқәсит. Уи ашьҭахь С. Багаԥшь иԥсы ргоит иқыҭа гәакьахь Џьгьарда, уа анышә дамардоит иани иаби анышә иахьамадоу рааигәара.

Иҭаацәара

  • Иԥшәма — Марина Григори-иԥҳа Шьониа, дақырҭуоуп, дҳақьымуп, Гал араион датәуп, занааҭла дхәышәтәҩуп;
  • Иԥа — Зураб, дмалырҳаҩуп;
  • Иԥҳа — Лиана, дҳақьымуп. Имоуп амаҭаацәа;

Иусура ахәшара

Ԥыҭҩык Аԥсни Урыстәылеи реиԥш, иара убас Аладагьы С. Багаԥшь ихцәажәон «акомпромисқәа дрызҟазан», еиҳа аҭагылазаашьа аныцәгьаз иара илшон зегьы ргәы нақәшәоз аҟазшьа аԥшаара аҩнкагьы ирнаалоз. Ари зегь реиҳа ихадаран ареспубликаз уи Қырҭтәылеи Аԥсни рыбжьара адагьы, уи еиҳа ихадаран атәыла аҩныҵҟа иҟаз аҭагылазаашьа бааԥс аан. Иара Аԥсны хадас даныҟаз далагеит азҵаара аӡбара Урыстәыла атәылауаҩ ареспублика аҩнуҵҟа рҭагалара, иара убас Аԥсны атуризм ашьақәргылара, иара иаан акриминалтә ҭагылазаашьа атәыла аҩнуҵҟа ихысхахо иалагеит. Зегь реиҳа ихадараз урыстәылеи дареи ирыбжьаарҵаз адипломаттәи аекономикеи рганахьала ирыбжьалаз аус еицура. Багаԥшь Ҟырҭтәылеи дареи реизыҟазаашьаҿ иџьбарара иԥсахуамызт, аха Қырҭтәыла ахадара есааира ирыман даҽа гәаанахарак. Уи агәыӷра ақырҭуа наԥхгара ирымаз изыбзоураз иара Қырҭтәыла ССР акомсомол анаԥхгараҿ рус еицура акәын. Убри инадхәалан Багаԥшь иман агәаанагара ибзиоу аиҩызара рыбжьалараҵ ртәылеи дареи, аха уи ҟалон, урҭ Аԥсны ахьыԥшымра азхарҵар.

С. Багаԥшь идҳәалоуп апериод Аԥсны аҭагылазаашьа аҭышәантәалара. Арӡынба иаамышҭахь атәыла даҭахын. Аԥсны усҟантәи аамҭаз даҭахын изҭагылаз аҭагылазаашьа бааԥс иҭынчроу аҭышәантәаларахь ииазгоз. С. Багаԥшь, иара зегь реиҳа еиӷьны дазнеит азҵаара азбараз.

Багаԥшь ижәлар рҿы аҳаҭыр ду иман, уи дивардыгылон В. Арӡынба. Даныԥсы ашҭахь еиунԥшьым аусҳәарҭақәарқәа рҿы исахьа зныз апотрети ашәҭ шьҵәрақәеи ықәгылан. Зегь реиҳа ахархәара аман раԥхьатәи Аԥсны ахада В. Арӡынбеи иареи 2005 ш-ры. еицтырхыз афото.

Алитература

  • Е. Бебиа, «Путь мудрости и мужества», 2019

Азхьарԥшқәа

Азгәаҭақәа

  1. 1,0 1,1 "Сергей Багапш: Бессмертная сила доброй воли". 2014-03-12.
  2. "Сергей Васильевич Багапш. Биографическая справка". 2011-05-29.
Аԥхьа иҟаз:
Владислав Григори-иԥа Арӡынба
Аԥсны Аҳәынҭқарра ахада
жәабранмза 122005 ш. — лаҵарамза 292011 ш.
Аҭынха:
Александр Золотинска-иԥа Анқәаб